1 november 2021
Nieuwbouw of renovatie van een school?
Het antwoord op die vraag is behoorlijk ingewikkeld. Want bij de keuze voor renovatie, verbouw of nieuwbouw worden veel verschillende factoren meegewogen. Voor schoolbesturen, medewerkers, leerlingen en ouders is vooral belangrijk hoe een gebouw het onderwijskundige concept faciliteert.
Veel scholen zijn gebouwd in de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw. De manier van onderwijzen was toen totaal anders. Daardoor ondersteunen veel bestaande schoolgebouwen onvoldoende of ronduit slecht het hedendaagse werk- en leerproces. Verder is algemeen bekend dat - met name in het primair onderwijs - gebouwen een slecht binnenklimaat hebben, waardoor medewerkers en leerlingen niet optimaal kunnen presteren. Derde belangrijk punt is duurzaamheid. Veel gemeenten en scholen willen graag een energieneutraal schoolgebouw realiseren en exploiteren. Enerzijds omdat dit bijdraagt aan de ambities met betrekking tot duurzaamheid. Anderzijds omdat dit een flinke besparing in de exploitatiekosten betekent. Dat brengt ons bij het meest heikele punt in het huisvestingsvraagstuk: de financiën. Schoolbesturen en gemeenten zijn verantwoordelijk om binnen de beschikbare middelen een school op korte én lange termijn te realiseren en te exploiteren. Dat is met de huidige bekostigingsstructuur een flinke uitdaging. Slimme schoolbesturen en gemeenten stellen zichzelf de vraag of investeren in renovatie leidt tot kapitaalvernietiging. Maar hoe vind je een weloverwogen antwoord?
Leren en werken in een gezond gebouw dat past bij de hedendaagse onderwijspraktijk.
Uniek kieskompas voor schoolgebouwen
Vaak is voor schoolbesturen, gemeenten, medewerkers, leerlingen en ouders wel duidelijk dat een schoolgebouw ingrijpend aangepast moet worden om te kunnen leren en werken in een gezond gebouw dat past bij de hedendaagse onderwijspraktijk. Het is ook overduidelijk dat dit een flinke investering vergt. Het is dus logisch dat besturen en gemeenten een zeer weloverwogen beslissing willen nemen over de toekomst van een schoolgebouw. Daarbij moeten veel verschillende factoren afgewogen worden, zoals het faciliteren van de onderwijskundige visie, toekomstige exploitatiekosten, investeringskosten en eventuele kosten voor tijdelijke huisvesting. Om die overweging smart en inzichtelijk te maken, hebben wij een ‘kieskompas’ ontwikkeld. Met dit instrument wordt in drie stappen heel smart en tegen beperkte kosten in kaart gebracht wat de beste optie is: renovatie of (ver)nieuwbouw.
Stap 1: integrale beoordeling
Een schoolgebouw wordt deskundig beoordeeld op alle relevante aspecten, zoals bouwkundige staat, duurzaamheid, binnenklimaat, exploitatiekosten, mate waarin het gebouw de onderwijsvisie praktisch ondersteunt.
Stap 2: opstellen Afwegingskader
Alle relevante factoren worden verwerkt in een zogenoemd ‘Afwegingskader’. Hierin worden de voor- en nadelen van renovatie en (ver)nieuwbouw met elkaar vergeleken. Het Afwegingskader maakt duidelijk en inzichtelijk wat de financiële consequenties van renovatie en (ver)nieuwbouw zijn. Dit betekent dat er van beide opties een kostenraming opgenomen wordt van de volledige kosten, inclusief tijdelijke huisvestingskosten en exploitatie- en onderhoudskosten in de toekomst. De inhoudelijke aspecten worden gewogen naar het kwaliteitsniveau van het Bouwbesluit 2015, inclusief BENG (bijna energieneutraal gebouw).
Stap 3: keuzeproces
Het Afwegingskader is nadrukkelijk géén advies. Het is een praktisch en concreet middel om inzichtelijk te maken welke opties er zijn en wat de voor- en nadelen zijn. Uiteraard is het Afwegingskader wel een belangrijk middel bij het keuzeproces van schoolbesturen en gemeenten.
Valkuilen voorkomen
Het grote voordeel is dat het ‘kieskompas’ alle aspecten van het keuzeproces in kaart brengt. Daarmee voorkomen schoolbesturen en gemeenten valkuilen. Zo kan renovatie aantrekkelijk lijken: de school blijft op de vertrouwde plek maar krijgt een gebouw dat helemaal op de toekomst is ontworpen. Vaak realiseert men zich niet hoe enorm de kosten van tijdelijke huisvesting tijdens de renovatie zijn. Met het Afwegingskader wordt dit wel inzichtelijk, waardoor duidelijk wordt dat nieuwbouw op een andere locatie in de praktijk goedkoper is. Uiteraard betekent dit niet dat nieuwbouw de beste optie is.
Het grote voordeel van het kieskompas is dat het echt álle aspecten die spelen bij renovatie of nieuwbouw inzichtelijk maakt zonder het keuzeproces inhoudelijk te beïnvloeden.
Sterker nog: dit slimme hulpmiddel geeft alle vrijheid om de juiste keuze te maken!
De gemiddelde levensduur van een schoolgebouw is gesteld op 40 jaar. De komende 10 jaar is naar schatting 30% van de schoolgebouwen in Nederland aan een grondige opknapbeurt toe. Dit betekent dat voor zo’n 3.000 schoolgebouwen de vraag speelt of renovatie of (ver)nieuwbouw de beste keuze is. In de jaren 60 en begin jaren 70 van de vorige eeuw heeft de overheid 100 scholen voor de prijs van 70 panden gebouwd. Zo kon men binnen de beschikbare middelen aan de enorme vraag naar schoolruimte - als gevolg van de babyboom - voldoen. Deze scholen zijn sober uitgevoerd en van matige bouwkundige kwaliteit. Juist deze twee aspecten wegen zwaar in de keuze voor renovatie of (ver)nieuwbouw.
