In alle opzichten een gezonde school

13 november 2019

Een school waar kinderen alle ruimte krijgen om in hun eigen tempo en op hun eigen manier te ontdekken, leren en groeien. Maar ook een gebouw dat gezond te exploiteren is en flexibel kan opschalen. Het Eindhovense spilcentrum De Spaaihoeve had een bijzonder ‘verlanglijstje’ met een sterke visie en was niet gebaat bij een traditioneel gebouw.

Het nieuwe gebouw is op meerdere vlakken onconventioneel. Het is een schoolgebouw waar toekomstgericht onderwijs wordt gegeven, zonder gangen en traditionele lokalen. Een loft met een slim dak op poten met vrij indeelbare ruimten en met een houten hoofdconstructie.

School zonder lokalen

De snelle realisatie van de nieuwbouw is mede te danken aan het feit dat spilcentrum De Spaaihoeve zich al oriënteerde op nieuwbouw. Door een brand raakte dit proces in een stroomversnelling. De school was zich bewust van het feit dat het proces snel maar vooral ook kwalitatief goed moest zijn. Een school bouw je immers voor de lange termijn. De oplossing was een Integraal Huisvestingsplan, een doordacht Plan van Eisen en financiering op basis van Risicodragend Projectmanagement van HEVO.
Het allerbelangrijkste fundament voor het nieuwbouwproces was de onderwijskundige visie van De Spaaihoeve. Op deze jenaplanschool staan zelfstandig, leeftijd- en groepsdoorbrekend werken centraal. Van elkaar leren, samen vieren en ontdekken en een brede basisontwikkeling zijn de hoeksteen van de onderwijsvisie. Een school zonder lokalen faciliteert dit gedachtegoed optimaal en biedt letterlijk en figuurlijk meer ruimte aan leerlingen om zichzelf te ontwikkelen. Bovendien kun je met een gebouw zonder klassen de beschikbare onderwijsruimte optimaal benutten vanwege de flexibiliteit in de ruimte-indeling. Belangrijk, want De Spaaihoeve is een snelgroeiende school. Een gebouw zonder tussenwanden vangt deze groei organisch en eenvoudig op, waarbij de kleinschaligheid ook bij grotere leerlingenaantallen geborgd blijft. De nieuwbouw is een open, transparant gebouw, met veel lichtinval en contact met buiten.

De nieuwbouw is een open, transparant gebouw, met veel lichtinval en contact met buiten.

Indeling ondersteunt onderwijsvisie

De indeling van de school versterkt de praktische uitvoering van de onderwijsvisie door letterlijk ruimte te geven aan zoveel mogelijk activiteiten en door ontmoetingen te stimuleren. De school heeft een bruisend hart met één centrale entree waar schoolbreed weekafsluitingen, (spontane) vieringen, presentaties en tentoonstellingen plaatsvinden. Deze grote ruimte is flexibel in te delen, waardoor een multifunctioneel speellokaal en een ‘grand café’ ontstaan. Dit ‘grand café’ doet ook dienst als teamruimte en ontmoetingsruimte voor medewerkers en ouders. Rondom dit schoolhart liggen vier schoolclusters voor de kleutergroepen, onder-, midden- en bovenbouw. In deze open leercentra kun je met roomdividers flexibel instructie- en werkruimten creëren. Elk cluster krijgt via de ramen veel daglicht. Leerlingen hebben via doordachte zichtlijnen letterlijk een blik op de buitenwereld.

Bijzonder is dat in het Plan van Eisen nadrukkelijk aandacht is besteed aan de buitenruimte, die integraal onderdeel uitmaakt van de onderwijsruimte. De kleine buitenruimten zijn eenvoudig en direct toegankelijk vanuit elk cluster en het schoolhart. Zo worden kleinschalige buitenlessen en het gebruik van een schooltuin gestimuleerd. Het centrale speelterrein nodigt kinderen uit om ontdekkend te spelen en leren.

Natuurlijke omgeving vergroot welbevinden

Het schoolgebouw is mede vanuit een uitgesproken onderwijsvisie als éénlaags gebouw ontworpen en heeft een ambachtelijke, warme uitstraling die refereert aan de historische boerderij die
oorspronkelijk op de plek van de school en wijk gevestigd waren.
Vanwege de open indeling van de school is extra aandacht geschonken aan een goed binnenklimaat en goede akoestiek. Daarnaast is gekozen voor duurzame - op het onderhoud en de exploitatie afgestemde - energiezuinige materialen en installaties die zorgen voor een fris en gezond binnenklimaat.
De positieve impact van een natuurlijke onderwijsomgeving, gebouwd met gezonde biobased bouwmaterialen versterken de rustige, huiselijke en gemoedelijke uitstraling van het gebouw. Met name het houten prefab skelet droeg bij aan de snelle bouwmethode en de natuurlijke uitstraling. Door het gebruik van hout, in het zicht blijvend, zijn de milieulast en schaduwkosten laag. Het hout heeft ook een positief CO2-effect en tevens een natuurlijk effect op het binnenklimaat en ontbreken van toxische uitstoot.
Gezien de natuurlijke omgeving van het schoolgebouw zijn in de gevel vier verblijfplaatsen voor vleermuizen en zestien neststenen voor de huismus aangebracht, in het kader van de checklist Groen Bouwen van Vogelbescherming Nederland en de Zoogdiervereniging.

Is dit gebouwtype voor meer basisscholen een optie?

De onderwijsvisie is hierin leidend en bepalend. Het onderwijs van nu dient zich aan te passen aan de veranderde inzichten, competenties en vaardigheden. Dat vraagt om schoolgebouwen die inspirerend, gezond en veilig zijn én die het welzijn en welbevinden bevorderen in dienst van beter leren en optimaal presteren. Dat beperkt zich niet tot het basisonderwijs.

Van wens naar realisatie

HEVO heeft de onderwijsvisie en het wensenpakket vertaald naar een concreet ontwerp dat voldoet aan alle bouwkundige en wettelijke eisen en tevens binnen een strak budget gerealiseerd kon worden. Dankzij Risicodragend Projectmanagement van HEVO kreeg de school zekerheid op prijs, planning én kwaliteit inclusief invloed op het proces. Het gebouw is in oktober 2018 feestelijk geopend.

Dit artikel is gepubliceerd in het blad Stedebouw & Architectuur, nummer 5, november 2019.

Zie ook 'School zonder traditionele klaslokalen: vernieuwd onderwijs'

---