Integraal huisvestingsplan
voor een complexe doelgroep

Het maakte crimineel ‘Joost’ niet uit wie hij pijn deed. “We gingen gewoon ergens naar binnen. Met een mes of pistool. ‘En maak nu de kassa maar open’, zeiden we dan. Of we beroofden mensen die overdag gewoon op straat liepen.”

Trajectum - interview met Paul van Nimwegen en Fera Oldenziel

Het is een fragment uit een klantverhaal op de site van Trajectum, een zorgorganisatie waar mensen worden geholpen met een licht verstandelijke beperking en onbegrepen, risicovol gedrag. Joost vertelt dat hij een moeilijke jeugd heeft gehad. Als derde in een gezin van zeven kinderen, met alcoholistische ouders en een agressieve vader groeide hij naar eigen zeggen op als roofdier. Joost ontwikkelde een moeilijk karakter. Was egoïstisch, agressief en vertrouwde niemand. De kindertehuizen en internaten waar Joost verbleef konden niet voorkomen dat hij zich ontwikkelde als crimineel. Hij gebruikte veel en verschillende soorten drugs, zat regelmatig in de gevangenis en kreeg uiteindelijk tbs met dwangverpleging. Toen hij arriveerde op Boschoord veranderde er iets. Hij had het gevoel dat hij voor het eerst in z’n leven een kans kreeg. Ondanks de beperkende maatregelen werd hij serieus genomen. Iets wat Joost niet gewend was. Hij ging zijn best doen om iets te leren en om te gaan met zijn agressie en slaagde er in van zijn drugsverslaving af te komen. Joost werkt twee ochtenden in de week in een werkplaats waar hij zelfstandig naar toe fietst en “voelt zich soms best gelukkig”. 

Hij had het gevoel dat hij voor het
eerst in zijn leven een kans kreeg

Wat was voor jullie de aanleiding om het huisvestingsplan te herijken?

Paul: “De eerste aanleiding daarvoor was dat we voor een aantal urgente opgaven staan in het kader van de onderhoudscyclus in de portefeuille. Je krijgt uit de organisatie dus de vraag om met locaties aan de slag te gaan. Op het moment dat je de stap maakt om daar iets aan te doen, komen er complexere vragen bovendrijven. Als je gaat investeren moet de boel niet alleen technisch in orde zijn, maar moet de portefeuille ook conceptueel aansluiten bij de visie van de organisatie.”

Fera: “En daarnaast hebben we net zoals alle zorgorganisaties ook een financiële uitdaging om een haalbare integrale businesscase te maken. Er moest dus een integraal plan komen dat antwoord geeft op al deze aspecten.”

Paul: “Ik had daarvoor een aantal bureaus op het oog en we hebben uiteindelijk voor HevoFame gekozen omdat conceptontwikkeling een belangrijke plaats inneemt in de aanpak. Dat is voor ons heel belangrijk, want we hebben te maken met een heel complexe doelgroep.”

Kunnen jullie wat vertellen over de mensen die bij jullie wonen?

Fera: “Het is een heel diverse groep mensen met een aantal gemeenschappelijke kenmerken. Het gaat om mensen met een licht verstandelijke beperking, vaak een psychiatrische stoornis met daarbij risicovol, onbegrepen gedrag.”

Paul: “Daarbovenop is er meestal ‘nog iets’. Een juridische status, doofheid, niet aangeboren hersenletsel.”

Fera: “De mensen die bij Trajectum komen hebben al veel hulp gehad maar lopen telkens weer vast. Uiteindelijk worden ze door reguliere instellingen geweigerd en komen ze verplicht bij ons terecht.”

Paul: “Er is vaak sprake van agressie. Bijvoorbeeld in de vorm van dingen kapotmaken, brandstichting of geweld.”
 

Mensen die bij ons komen
worden door reguliere
zorginstellingen geweigerd

Op welke manier voegt Trajectum waarde toe aan het leven van deze mensen?

Paul: “Onze behandelaren zien perspectief in de ontwikkeling daar waar andere organisaties stoppen. De mensen die hier komen hebben dus nog een kans. We richten ons expliciet op het behandelen van mensen met een licht verstandelijke beperking en risicovol, onbegrepen gedrag en hebben een eigen expertise centrum waar behandelingen worden ontwikkeld. We hebben gespecialiseerde behandelaren die heel veel ervaring hebben met deze doelgroep.”

Fera: “Wij behandelen mensen met een verstandelijke beperking en forse gedragsproblemen. Deze mensen kunnen nergens anders heen. Wij bieden onze cliënten een handvat om met hun beperking om te gaan en iets van hun leven te maken. Ons doel is cliënten op verantwoorde wijze te laten terugkeren naar de samenleving. Wij ondersteunen cliënten naar een reguliere zorginstelling of (begeleide) woonvorm.”

Paul: “De mensen die hier komen hebben een individuele aanpak nodig die zich soms ook vertaalt naar een individueel huisvestingsconcept. Dat gaat heel ver, maar is soms noodzakelijk. En we zijn er in de praktijk succesvol in. Ik herinner me een bewoner die uit de gevangenis kwam en alleen nog maar kon schreeuwen. Dag en nacht, bij wijze van spreken. Behandelaars van Trajectum zagen behandelperspectief als de kamer goed geluidgeïsoleerd werd om de andere cliënten op de afdeling niet te overprikkelen. Binnen een jaar was de behandeling in die zin geslaagd dat het schreeuwen was gestopt, hij weer op normale toon kon spreken en er wat ruimte was voor ontwikkeling. Het gaat om het individueel intrainen van ander gedrag.” 

Fera: “Een belangrijk aspect van behandeling is het bieden van een zinvolle dag. We hebben een breed pallet aan werk en activiteiten. Ook hierin kijken we naar de interesse en de mogelijkheden van het individu en bieden het vervolgens aan. Soms zijn we genoodzaakt een individueel programma aan te bieden. In een groep functioneren is soms heel lastig.” 

Op welke manier kan huisvesting ondersteunend zijn in het behandelconcept?

Fera: “Huisvesting heeft natuurlijk veel invloed op hoe mensen zich voelen en is in die zin een belangrijk onderdeel. Maar er zijn veel zaken die de opgave complex maken. Bijvoorbeeld de individuele benadering in behandeling en dagbesteding versus de behoefte aan een zo uniform mogelijk woonconcept. Dat is in strijd met elkaar.”

Paul: “Verder spelen er zaken als individuele veiligheid, groepsveiligheid, medewerkersveiligheid, geluid. Wat voor de ene bewoner een oplossing is, werkt voor de ander helemaal niet. HevoFame heeft een aanpak ontwikkeld waarbij we met de specialisten en management binnen de organisatie keuzes maken die vervolgens vertaald worden naar woonconcepten. De specialisten zijn daarin zeer kritische partners in het proces, dat begrijp je wel. Tot nu toe loopt het goed en hoeven we geen stappen terug te zetten.” 

Jullie noemden in het begin van het gesprek specifiek dat er ook een financiële uitdaging is.

Paul: “Dat klopt. We hebben het over een zeer specifieke doelgroep, een echte ‘niche’. Daarvoor zijn beschutte terreinen op afstand van de samenleving en met voldoende faciliteiten nodig. Niet alleen voor onze cliënten maar ook voor de omgeving. Dat is lastig te combineren met de tariefopbouw in de zorg. ZZP 7 staat normaal al ‘onder water’ en bij onze doelgroep al helemaal door de vele extra maatregelen die wij moeten nemen voor zorg én huisvesting. En laten we het dan niet hebben over een komende korting op de NHC tarieven.”

Fera: “Gebruik maken van onze bestaande terreinen en verouderd vastgoed maakt het vaak nog mogelijk om de exploitatie rond te krijgen, maar zorgt er óók voor dat je niet verder komt in de manier waarop je mensen wilt laten wonen en behandelen. Het is een vicieuze cirkel en tegelijk een maatschappelijk vraagstuk. Hoeveel mag het kosten deze mensen een perspectief te bieden en daadwerkelijk aan de slag te gaan met behandeling en een voor iedereen veilige woonomgeving.”
 

Het Integraal Huisvestingsplan – zo pakken we het aan

“Een Strategisch Huisvestingsplan begint voor ons altijd met de bewoner of cliënt”, licht Karen Langevoort de aanpak van HevoFame toe. “Wat is voor hem of haar belangrijk? Bij Trajectum zijn het heel bijzondere cliënten, waarover binnen de organisatie zeer veel kennis beschikbaar is, en waarover met veel compassie wordt gesproken. Door in te zoomen op de cliënt en de dagelijkse begeleiding en behandeling die de medewerkers bieden, is een goed beeld ontstaan van de benodigde huisvesting. Door dit gezamenlijk te doen en het resultaat op een visueel aantrekkelijke en goed leesbare manier terug te leggen in de organisatie, ontstaat draagvlak. En dat is belangrijk, want juist in organisaties waar hoog gespecialiseerde zorg en/of behandeling wordt geboden, is de neiging groot om voor iedere cliënt maatwerk of een uitzondering te maken. Dat heeft consequenties voor de beheersbaarheid van kosten en het beperkt de flexibiliteit. Huisvesting is een statisch product dat op de korte én lange termijn moet voldoen aan de behoefte van de organisatie, dus flexibiliteit en brede inzetbaarheid zijn noodzakelijk voor een gezonde exploitatie.”

Nieuw vastgoed

“Met het opstellen van huisvestingsconcepten waarborgen we dat de huisvesting enerzijds voldoet aan de cliënt- en begeleidingsvraag en anderzijds aan de langetermijnvisie van de organisatie. 
Voor de doelgroepen van Trajectum hebben we drie huisvestingsconcepten gedefinieerd die zich vooral onderscheiden in verschillende functies, binnen en buiten de muren van het gebouw. De concepten zijn uitgewerkt tot een grof ruimtelijk programma en voorbeeldplattegronden. Dit programma vertalen we naar financiële uitgangspunten die de basis vormen voor (ver)nieuwbouwplannen.”

Bestaand vastgoed

“Daarnaast is uit de inventarisatie en lange termijn behoefte een toetsingskader ontstaan voor het bestaande vastgoed. Bij de toetsing verwerken we de input van medewerkers op locatie. Ook zijn we in gesprek met de cliëntenraad, ook al is een strategisch plan en bijbehorende concepten voor hen nogal abstracte materie. Dat maakt het lastig voor de cliëntenraad om in deze fase feedback te geven. We toetsen de huidige portefeuille aan het toetsingskader en naar aanleiding daarvan bepalen we de transformatiebehoefte. En daarmee is het huisvestingsplan klaar voor vaststelling. Daarna kunnen we projectplannen gaan opstellen met de huisvestingsconcepten als basis.” 
 

Meer weten over deze samenwerking?

Neem dan contact op met:

Bel me terug