Historische panden

Als je het dorp in de Achterhoek binnenrijdt, springt het gebouw meteen in het oog. En voor wie Lichtenvoorde kent, zal de nieuwbouw misschien wel vertrouwd overkomen. Het is gebaseerd op de historische panden die heel lang op deze plek hebben gestaan: het oorspronkelijke klooster St. Joseph, met daarin vanaf 1912 de meisjesschool, en een bijzondere dorpsvilla. Daarvoor in de plaats kwam in de jaren zestig een verpleeghuis. In de jaren tachtig kwam er een nieuw gebouw. Dat was rond 2020 aan vervanging toe. De huidige nieuwbouw brengt iets van de historische allure terug. Dat is best bijzonder, want het gebouw is niet ontworpen op uiterlijk vertoon, legt architect Bob Hebben van HevoFame uit. ‘Het is juist andersom: We zijn begonnen bij de kleinste eenheid – het appartement – en zijn daarna van binnen naar buiten gaan werken.’

Visie op Positieve Gezondheid

De plannen voor het nieuwe Antoniushove begonnen in 2016, vertelt Ard-Jan Bolijn, manager bedrijfsvoering van Careaz. ‘Op dat moment hadden we de visie op Positieve Gezondheid van Machteld Huber al omarmd en in onze visie en strategische koers opgenomen. Toen we op zoek waren naar een partij die ons bij dit project zou kunnen ondersteunen, hoorden we veel van onze ideeën terug bij Anneke Nijhoff van – toen nog – FAME. We voelden meteen een klik.’

Altijd thuis voelen

‘In de zorg wordt te vaak gesproken over ‘langer thuis wonen’, maar het gaat erom dat een mens zich altijd thuis voelt – ook als iemand verhuist naar een zorgwoning’, vindt Anneke Nijhoff. Zij is conceptontwikkelaar van – nu – HevoFame en heeft jarenlang in de zorg gewerkt. ‘De ontwikkeling van een woonconcept begint niet met een vastgoedopgave of met facilitaire eisen. Nee, het start met de mensen. Kijk naar wat je wilt doen en waarom.’ Om een concreet voorbeeld te geven: Nijhoff ging ooit in een rolstoel zitten en filmde vanuit dat oogpunt alle zorgverlening. ‘Dan kwam ik een badkamer binnen en zag ik als eerste een wit plastic schort met laarzen eronder in een wit betegelde ruimte… Daar moet je dus iets mee bij het ontwerpen van een gebouw.’

Nieuwe taal

Cliënten en hun netwerk, de cliëntenraad, alle medewerkers, verzorgenden, specialisten ouderengeneeskunde, maar ook omwonenden: Careaz en HevoFame zijn eerst met hen gaan praten. ‘We zijn niet gaan werken aan het pand om daarna alle lijntjes in te kleuren, maar we zijn gestart met onze visie en wat die betekent voor de zorg en ondersteuning’, vertelt Nicolette van den Hurk, manager kwaliteitsontwikkeling en zorginnovatie van Careaz. ‘Zo zijn we eerst gaan praten over een nieuwe taal. We praten niet meer over ‘het verpleeghuis’ of ‘de dagbehandeling’. Iemand ‘ligt’ bij ons niet op een kamer, maar woont in een appartement. Toen zijn we na gaan denken hoe een appartement er uit moet zien om cliënt en familie daar zoveel mogelijk zelfstandigheid en regie over het eigen leven te kunnen geven. Vandaaruit zijn we gaan kijken hoe we om het appartement heen kunnen zorgen voor zoveel mogelijk ontmoeting. Alle appartementen liggen in ‘buurtstraatjes’ en die komen weer uit op buurtkamers binnen het gebouw. Daarna zijn we gaan kijken naar de omgeving en de interactie met het dorp. Antoniushove staat midden in Lichtenvoorde. Het had altijd al een functie voor het dorp. Dat ‘naoberschap’ zit in de Achterhoekse cultuur. Wij doen ook mee met alles om ons heen: het bloemencorso start hier en als het kermis is, komt iedereen gezellig binnenlopen. We wilden dit nadrukkelijk behouden. Dat is gelukt door het buurtplein-concept. Mensen van buiten voelen zich nog steeds welkom.’ Want dat is ook onderdeel van iemands gezondheid, vult architect Bob Hebben aan.

Zes dimensies

In latere fases zijn ook de Lichtenvoordense ondernemers, de historische vereniging en de ‘bomenwacht’ betrokken bij beslissingen. De plannen werden steeds concreter. De zes dimensies van Positieve Gezondheid volgens Machteld Huber (lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, zingeving, kwaliteit van leven, meedoen en dagelijks functioneren) komen terug in een aantal eisen voor het gebouw en zijn omgeving, die door HevoFame in een handig schema zijn gezet. Die eisen waren leidend. Daarnaast hebben Careaz en HevoFame veel aandacht besteed aan het minimaliseren van kantoorruimtes voor personeel – en dus maximaliseren van de ruimte voor bewoners, legt Ard-Jan Bolijn uit. ‘We zijn ook enorm bezig geweest met allerlei logistieke en facilitaire stromen’, zegt Nicolette van den Hurk. ‘In een traditioneel verpleeghuis worden alle hulpmiddelen bijvoorbeeld op één plek neergezet, met stickers erop voor alle cliënten. Dat wilden wij niet meer. Mensen wonen hier in hun eigen appartementen, dus de voorraad aan hulpmiddelen ligt ook daar. Dat is een heel andere insteek.’

Intensief traject

Op welke manier gaan de 104 bewoners en ongeveer 250 zorgverleners straks iets terugzien van de dimensies van Positieve Gezondheid? Careaz koos voor een nieuwe manier van werken en die gaat in het DNA zitten. Kern daarvan is kijken wat iemand – met zijn of haar netwerk – zelf allemaal kan doen. De nieuwbouw draagt daar aan bij. Het nieuwe Antoniushove wordt een prettige plek om te wonen én te werken, zo voorspellen Anneke Nijhoff en Nicolette van den Hurk. De vele sessies met familie en personeel dragen daaraan bij. ‘Het is nog steeds een intensief traject’, zegt Van den Hurk. ‘Het is nooit afgelopen. We hebben nu een mooi gebouw staan, maar dat alleen faciliteert niet de andere manier van werken die we voorstaan. Het gebouw schept de voorwaarden, maar we moeten blijven bouwen aan bewustwording dat mensen hun eigen leven houden. Wij bieden de veilige woonomgeving, wij zorgen dat mensen elkaar kunnen ontmoeten en wij kunnen ondersteuning en begeleiding geven aan mensen met een intensieve zorgvraag. In die volgorde.’

bekijk project