Blog: circulair aanbesteden - deel 2

25 juni 2019

Inleiding

In mijn vorige blog heb ik circulair aanbesteden omschreven als het proces waarbij binnen een aanbesteding rekening wordt gehouden met de principes van de circulaire economie (in alle fasen van de totstandkoming van een bouwproject: ontwerpen, bouwen, gebruiken en demonteren, of herbestemmen).

Het realiseren van een succesvol circulair inkooptraject begint met het duidelijk formuleren van de ambitie van de opdrachtgever voor het specifieke project en dus bij het stellen van de juiste vragen.
Wat is de specifieke behoefte, welke doelstellingen moeten worden gerealiseerd?
Welke aspecten zijn belangrijk als het gaat om duurzaamheid? Gaat het om energie, bereikbaarheid, materialen of ruimtelijke kwaliteit? Vaak kunnen de beleidswaarden van de opdrachtgever gedestilleerd worden uit beleidsdocumenten (duurzaamheidsprogramma’s, innovatieagenda’s, startnotities) en kan van daaruit de duurzaamheidsfocus van de organisatie inzichtelijk gemaakt worden.
Dit alles is niet nieuw, maar wellicht toch goed om er even bij stil te staan.

Het in te kopen product (productgroepen)

Op basis van de behoefte bij opdrachtgever en de scope van de opgave kan bepaald worden op welke aspecten de focus ligt.
De kansen en risico’s om circulair in te kopen zijn niet voor alle producten (productgroepen) gelijk en er spelen verschillende circulaire principes een rol. Ik licht er hieronder een circulair gebouwde omgeving uit.

Voor de bouw (een circulaire gebouwde omgeving) zijn twee principes het meest relevant:

1. Circulair ontwerp: losmaakbaarheid en multifunctionaliteit
Een belangrijk principe bij circulair bouwen is de onderlinge losmaakbaarheid tussen de verschillende schillen van een gebouw. Dat maakt dat de verschillende onderdelen aangepast of vervangen kunnen worden als daar behoefte aan is, zonder dat daarbij waardeverlies optreedt in andere schillen. Hiervoor dienen de verschillende ‘lagen’ (schillen) van een gebouw (grond, gevel, constructie, installaties, interieur) die van elkaar te scheiden zouden moeten zijn op basis van functionaliteit en levensduur, in beeld te worden gebracht.

2. Circulaire materiaalkeuze: nieuw of hergebruikt
Denk hierbij bijvoorbeeld aan:

• Hergebruikte materialen, of materialen van hergebruikte grondstoffen (zoals beton met hergebruikt betongranulaat).
• Hergebruikte producten (zoals bakstenen van StoneCycling of raamkozijnen van New Horizon).
• Toekomstig herbruikbare materialen of producten (zoals het metalen raamwerk van The Green House).
• Biobased producten (zoals het houten structuur van Circl).

Wordt een sloopopgave met een bouwopgave gecombineerd, en vinden die na elkaar plaats? Zoek dan naar mogelijkheden om grondstoffen uit de sloop te gebruiken bij de nieuwbouw. Daarbij is het uiteraard belangrijk om goed naar de timing te kijken, zodat de materialen ook daadwerkelijk toegepast kunnen worden.

Functioneel versus technisch specificeren

Uitvragen zijn vaak technisch gespecificeerd, waarbij de opdrachtgever de specificaties bepaalt van de producten die hij geleverd wil krijgen. Door meer functioneel te specificeren, liggen er kansen om innovatieve en vaak meer circulaire oplossingen te realiseren. Functioneel specificeren is echter niet heilig! Soms kan een meer technische specificatie met aandacht voor circulariteit juist richting geven aan marktpartijen.

Marktconsultatie

Het kan heel nuttig zijn de circulaire ambitie te checken in een marktconsultatie waarin de informatie-uitwisseling twee kanten op gaat. Om te beginnen kan de eigen ambitie van de opdrachtgever met marktpartijen gedeeld worden. Vervolgens kan aan marktpartijen de benodigde informatie gevraagd worden: wat zijn reeds gebruikelijke eisen, waar liggen circulaire kansen, waarop willen partijen uitgedaagd worden? De inzichten die in de marktconsultatie worden opgedaan kunnen dan worden meegenomen in de definitieve uitvraag.

Aandachtspunten

Uit bovenstaande informatie kunnen een aantal aandachtspunten bij een ‘circulaire uitvraag’ gehaald worden:

• Formuleer een circulaire ambitie die zowel bij de productgroep als bij het beleid van opdrachtgever past.
• Functioneel specificeren geeft beter invulling aan de behoefte en geeft tegelijkertijd ruimte om de kennis en innovatie van de markt te benutten.
• Organiseer een marktconsultatie om informatie uit de markt op te halen.

Wanneer de vraagstelling duidelijk is, dient nagedacht te worden over de te volgen procedure en de op te stellen criteria voor circulariteit. Voor een eventuele selectiefase zijn dit criteria op het niveau van de aanbieder; voor een gunningsfase zijn dit criteria op het niveau van de aanbieding. Hierop zal ik in de volgende blog nader ingaan.

Circulair aanbesteden is toegepast bij Aeres Hogeschool.

Artikelen

Lees alle artikelen over circulair aanbesteden:

Circulariteit integreren in het aanbestedingsproces, hoe gaan we dat doen?
Deel 1: Wat en waarom?
Deel 2: Formuleren ambities en vraagstelling
Deel 3: De procedure en de criteria

Businesscase voor gezonde en circulaire kantoorgebouwen
Relatiemagazine 360°, themanummer 16, initiatiefrijk - nieuw

---