Inspiratie voor een ander economisch perspectief
Relatiemagazine 360°, najaar 2022, rubriek 'Vanuit het nulpunt', aan het woord: Arjo Klamer.
1 februari 2023
Wanneer oude denkwijzen sleets worden, problemen zich opstapelen, en de zucht naar iets anders groeit, doen we er goed aan anders te gaan denken, om vervolgens anders te handelen.
Dat anders denken is overal in de samenleving te bespeuren. Let maar op. Het gaat steeds meer over waarden, over purpose, over het goede leven, brede welvaart, duurzaamheid. Het besef groeit dat economische groei niet het doel moet zijn, en maximalisering van de winst ook niet.
Neem als maatstaf een gezin. Dan gaat het toch ook niet over resultaten, maximalisering van het inkomen, aantal kwaliteitsminuten, de aan vakanties bestede bedragen en andere kwantitatieve uitkomsten. In mijn gezin tellen we in ieder geval niet. Het gaat eerder over kwaliteit, zoals die van gezelligheid, de wederzijdse aandacht, de zorgzaamheid, de wederzijdse steun, de gezamenlijke belevenissen. Dan gaat het goed, dan wat minder goed; en er zijn tijden dat het ronduit slecht gaat. Hoe dan ook, gezamenlijk proberen we het goede te doen. Want daar wordt iedereen beter van.
In organisaties, buurten en samenlevingen is het niet anders. Natuurlijk doen de transacties ertoe, willen we weten of de baten opwegen tegen de kosten, maar uiteindelijk gaat het om goede vriendschappen, fijn en bevredigend werk, het eigen vakmanschap, een sociale en veilige buurt, een democratische, solidaire en harmonieuze samenleving.
Met een aantal andere economen werk ik aan de humane economie om nadrukkelijk aandacht te geven aan kwaliteiten die we niet in de markt realiseren, die de overheid niet kan organiseren, maar die mensen gezamenlijk waarmaken. Zoals vriendschappen, goede gezinnen, leuke buurten.
Het gericht zijn op de kwaliteiten van het leven en het samenleven doet anders denken. We werken onder meer met stedelijke ontwerpers om bij het plannen en ontwerpen sociale en culturele kwaliteiten van een project mee te nemen. Een nieuw wooncomplex zou dan niet alleen winstgevend moeten zijn en voldoen aan allerlei functionele eisen, maar ook zo ontworpen zijn dat het sociale omgang tussen de bewoners stimuleert en mensen inspireert duurzaam te leven. Bij de afrekening telt mee in hoeverre het project daarin geslaagd is. Is het project daarin niet geslaagd, dan gaat de prijs drastisch omlaag.
Door zo te denken, zullen planners en ontwikkelaars anders handelen. Kwaliteiten worden voor hen belangrijk, net zoals dat het geval is in hun gezinsleven. Stel je dat eens voor.
Arjo Klamer is hoogleraar humane economie aan de Vrije Universiteit. Een recent boek van hem is Doing the Right Thing: A Value Based Economy.
Relatiemagazine
Dit artikel is opgenomen in ons relatiemagazine 360°, najaar 2022.
