10 december 2018

Bij de start van het nieuwe schooljaar is in Bilthoven Het (vernieuwde) Nieuwe Lyceum in gebruik genomen. Het prachtige, maar verouderde gebouw uit 1936 was door tal van op-, aan- en tussenbouwen steeds onoverzichtelijker geworden en verkeerde in zeer slechte staat. Met Risicodragend Projectmanagement van HEVO heeft de school door grootschalige renovatie, sloop en nieuwbouw voor de komende dertig jaar een nieuw en duurzaam leven gekregen. Rector/bestuurder Dick Frantzen is enthousiast. Het gebouw ondersteunt de onderwijskundige visie van de school, is verduurzaamd en bovendien een stuk goedkoper in het gebruik. ‘Wij zijn gelukkig met de uitnodigende leeromgeving die wij onze leerlingen voortaan bieden.’

Dick Frantzen en Het Nieuwe Lyceum

Dick Frantzen is sinds begin 2012 rector/bestuurder van Het Nieuwe Lyceum in Bilthoven. Deze middelbare school werd opgericht in 1936 en geeft onderwijs aan zo’n 1.150 leerlingen in havo en vwo. Ruim 60% van de leerlingen komt uit Bilthoven, de rest uit Utrecht en Zeist. Het Nieuwe Lyceum is een op zichzelf staande school en maakt geen onderdeel uit van een grotere onderwijskoepel.

Aanleiding

‘Deze school is na de oprichting in 1936 in allerlei fasen uitgebreid, maar ook steeds onoverzichtelijker en meer versnipperd geworden. Er waren allemaal blokjes, zonder een duidelijke en herkenbare lijn. We merkten dat dat invloed had op de betrokkenheid van leerlingen bij de school. Ze voelden zich niet zo thuis in de school. Daarnaast verkeerde het gebouw in zeer slechte staat. In mijn eigen kamer waren de enkelglas ramen aan de kozijnen vastgeplakt. Want zou ik een raam opendoen, dan kwam het kozijn mee. Verder sloot de indeling van het gebouw niet meer aan op onze onderwijskundige behoeften.’ 

Eigentijds onderwijs 

‘Het Nieuwe Lyceum richt haar onderwijs in vanuit een klassikale setting. Het bieden van zelfstandigheid en geven van verantwoordelijkheid aan leerlingen doen wij stapsgewijs. We kiezen er daarom voor leerlingen relatief veel structuur te bieden. Het onderwijs is nog steeds in hoofdzaak docentgestuurd. Tegelijkertijd is het niet meer van deze tijd om dertig leerlingen in een lokaal te stoppen, hen allemaal hetzelfde programma te bieden en de docent als koning of koningin in het eigen lokaal het verhaal te laten vertellen. Leerlingen moeten ook de ruimte hebben om zelfstandig, alleen of samen, aan opdrachten of projecten te werken. Die ruimte was er vóór de renovatie in onvoldoende mate. Na de ingreep zijn er tal van plekken waar leerlingen zelfstandig kunnen werken, in het zicht van de docenten in hun lokaal. Achter deze beweging zit ook de wens bij docenten om veel meer gebruik te maken van de ICT-mogelijkheden. Ook dat leidt tot meer mogelijkheden voor differentiatie en maatwerk, waarin de ontwikkeling van de individuele leerling centraal staat.’

Natuurlijk zijn er financiële overwegingen voor de duurzaamheidsmaatregelen, maar ideologische overwegingen overheersten: zo laten we aan de leerlingen zien dat ze deel uitmaken van een groter geheel dan de eigen leefwereld en de leefwereld hier op school.

Hoe draagt de renovatie bij aan de onderwijsvisie?

‘Een belangrijk uitgangspunt was dat we de ruimte in en om de school veel efficiënter wilden gebruiken. Dat is vooral gelukt door op zolder negen lokalen te maken. Aan de zijkanten zijn hier de ruimten onder het schuine dak opengewerkt om werkplekken voor leerlingen te maken. Verder zijn er vijf teamvleugels gemaakt, voor de brugklassen en de onder- en bovenbouw van respectievelijk havo en vwo. De vleugels hebben elk hun eigen identiteit en worden allemaal op een logische manier ontsloten vanuit de centrale aula in de met glas overkapte binnenplaats. Dat is het kloppend hart van het gebouw, van waaruit ook de overige ruimten voor bijvoorbeeld muziek, kunst, bètavakken en gymnastiek zijn te bereiken. De vijf vleugels vormen ondanks hun eigen identiteit samen toch één geheel. Als je nu van de ene kant van het gebouw naar de andere kant loopt, blijf je in dezelfde sfeer. In de praktijk hoeft dat overigens niet meer. Met de vleugels zijn de lokalen zo gegroepeerd dat leerlingen bij wisseling van lessen snel in een ander lokaal zijn. En de docenten geven ongeveer 60% van de tijd les in dezelfde vleugel. Als zij moeten wisselen van lokaal, gebeurt dat zoveel mogelijk in de pauze. Zo voorkomen we zowel bij leerlingen als docenten grote loopbewegingen tussen de lessen.’ 

Ruimtewinst 

‘Het efficiëntere gebruik van met name de zolder heeft ertoe geleid dat we buiten op het terrein onze noodlokalen konden afbreken. Een belangrijk uitgangspunt bij de renovatie was ook dat we het buitenterrein beter bruikbaar en uitnodigender wilden maken voor de leerlingen. Vroeger kwam je het terrein op en struikelde je overal over de fietsen. Nu zijn er veel plekjes waar je kunt zitten, voetballen of iets anders doen. Daarmee geeft ook het buitenterrein meer rust. Een school moet een fijne plek zijn, een uitnodigende leeromgeving waar je altijd terecht kunt om te werken of onder schooltijd prettig te verblijven. Leerlingen gingen vroeger in een tussenuur naar de supermarkt om de hoek of bleven buiten hangen tot ze weer les hadden. Nu kunnen ze gewoon aan het werk op een fijne, rustige plek.’ 

Goedkoper en duurzamer 

‘Bij de renovatie en nieuwbouw zijn tal van duurzaamheidsmaatregelen genomen. We besparen 48% energie via CO₂-gestuurde ventilatie met verwarming en koeling door middel van een luchtwarmtepomp, ledverlichting, na-isolatie van dak en gevel en onderhoudsarme kozijnen met dubbelglas. Daarnaast liggen er ruim 700 zonnepanelen op het dak. De duurzaamheid komt deels voort uit financiële overwegingen. Onze exploitatielasten aan onderhoud en energie zijn lager dan voorheen. We doen dit echter voornamelijk vanuit ideologische overwegingen. We laten hiermee ook aan de leerlingen zien dat ze deel uitmaken van een groter geheel dan de eigen leefwereld en de leefwereld hier op school. De docenten grijpen de duurzame maatregelen daarom ook aan om met leerlingen projecten op te zetten. Een volgende stap kan bijvoorbeeld zijn om laadpalen voor elektrische auto’s te plaatsen op de parkeerplaats. Daar hebben leerlingen vast goede ideeën over.’

Rol van HEVO

‘HEVO is al lang bij onze school betrokken. Zij maakt al jaren onze meerjarenonderhoudsplannen en heeft ons goed geholpen toen de renovatie en nieuwbouw van het gemeentelijk programma dreigden te verdwijnen. Toen ik hier in 2012 begon als rector/bestuurder was er overeenstemming met de gemeente over een renovatie in 2017. In het kennismakingsgesprek met de nieuwe wethouder in 2015 bleek echter dat er voor de plannen geen beschikking was afgegeven in het Integraal Huisvestingsplan van de gemeente. Samen met onder andere HEVO is het toen gelukt de renovatie en nieuwbouw weer op de agenda te krijgen. Daarnaast was ik erg blij met de rol van HEVO als risicodragende projectmanager. We zijn een eenpitter en hebben geen kapitaalkrachtige stichting achter ons die eventuele tegenvallers in de bouw kan opvangen.

Het risico van bijvoorbeeld een mislukte aanbesteding konden we simpelweg niet lopen. Bovendien heeft HEVO de expertise om het bouw - proces te begeleiden en tot een goed einde te brengen. Dat gaf veel rust. En HEVO kende het gebouw tot in de puntjes en wist daarom wat we in de nieuwbouw konden hergebruiken om kosten te besparen. Ik ben daar erg tevreden over en we zetten ons solide partnerschap met HEVO dan ook voort.’

Daarnaast was ik erg blij met de rol van HEVO als risicodragende projectmanager. We zijn een eenpitter en hebben geen kapitaalkrachtige stichting achter ons die eventuele tegenvallers in de bouw kan opvangen.

En de leerlingen en docenten?

‘De leerlingen zijn enthousiast, alhoewel zo’n gebouw bij hen ook snel went. In de aula ligt na een pauze alweer net zoveel afval als voorheen. Het mooiste om te zien is echter dat al die nieuwe werkplekken goed worden gebruikt. Opvallend vond ik verder dat de leerlingen de bouwperiode vrijwel probleemloos hebben doorstaan. De ingrepen hebben grotendeels plaatsgevonden terwijl de school doordraaide. Leerlingen hebben anderhalf jaar in het stof en het lawaai gezeten. Maar dat interesseerde hen vrijwel niks. Alleen tijdens toetsen klaagden ze over geluidsoverlast. Docenten en andere medewerkers hadden er meer last van. Eén docent heeft tijden lang alleen maar lesgegeven vanuit de noodlokalen op het buitenterrein. Vroeger wilde daar niemand lesgeven, nu was het tijdelijk de enige plek waar het rustig was. Daaruit blijkt wel dat we voor dit mooie resultaat van iedereen veel hebben gevraagd.’

Reactie HEVO

In de definitiefase verzorgden wij onder meer het ruimtelijk, functioneel en technisch Programma van Eisen. De school wilde graag een overzichtelijk gebouw met aparte teamvleugels voor leerjaar 1, onderbouw, bovenbouw, havo en vwo, met elk een eigen thuisbasis. Om het hele gebouw goed te kunnen gebruiken, is de aula een kloppend hart geworden, waarvan de teamvleugels en de overige ruimten zoals kunst, science en gymnastiek op een logische wijze ontsloten worden. 

Wij begeleidden de ontwerp- en realisatiefase van de vernieuwbouw risicodragend, waarbij het bestaande gebouw de basis was voor een andere onderwijskundige indeling, nieuwe installaties en verduurzaming. Door de vernieuwbouw wordt 48% energie bespaard, via CO2-gestuurde ventilatie met verwarming en koeling door middel van een luchtwarmtepomp, ledverlichting, na-isolatie van dak en gevel en nieuwe kozijnen.

Relatiemagazine

Dit artikel is opgenomen in ons relatiemagazine 360°, najaar 2018.

Ook interessant

Meer weten over dit project?

Neem dan contact op met:

Bel me terug