21 oktober 2022

De kantoortuin heeft afgedaan

Hoeveel kantoren zijn er in Nederland en wat zijn de wensen van de moderne kantoorgebruiker? ‘Op kantoor is meer behoefte aan ontmoeten, vergaderen en brainstormen, maar tegelijkertijd ook meer aan concentratie.’

Samenvatting

  • Amsterdam heeft verreweg de grootste voorraad kantoren met 9,6 miljoen vierkante meter.
  • De voorraad in Den Haag, Rotterdam en Utrecht is ongeveer even groot: rond de 4 miljoen vierkante meter.
  • Ongeveer de helft van de kantoren is gebouwd na 1990.
  • Hybride werken stelt nieuwe eisen: ontmoetingsruimtes én afgezonderde werkplekken.
  • Het belang van een goed binnenklimaat neemt toe.
  • Het belang van een prettige uitstraling neemt toe.

Ongeveer een kwart van de 11,2 miljoen banen in Nederland wordt uitgeoefend op kantoor. De werknemers vinden onderdak in 110.000 kantoorruimtes met een totale oppervlakte van 130 miljoen vierkante meter.

Deze zelfstandige kantoorruimtes (in de Basisregistratie Adressen en Gebouwen worden dit ‘verblijfsobjecten’ genoemd) kunnen zich bevinden in panden die alleen maar kantoren bevatten, of in panden die ook andere functies herbergen, zoals retail of horeca in de plint.

Verreweg het grootste deel van de voorraad bevindt zich in zulke gemengde panden. Overigens kan een ‘kantoor’ van een organisatie bestaan uit meerdere verblijfsobjecten.

HEVO_Cobouw 1.jpg

In de pure kantoorpanden zijn de verblijfsobjecten qua grootte redelijk gelijkmatig verdeeld over de verschillende oppervlakteklassen. In de gemengde panden die voornamelijk uit kantoren bestaan, zijn de kantoorruimtes relatief groot. De gemengde panden waar juist veel meer andere functies te vinden zijn, tellen relatief kleine kantoorruimtes.

HEVO_Cobouw 2.jpg

Ongeveer de helft van de kantoren is gebouwd na 1990, met een hele duidelijke piek in de jaren 2000-2009.

HEVO_Cobouw 3.jpg

Het gros van de kantoren bevindt zich in de Randstad. Gemeten naar oppervlakte zijn Utrecht, Den Haag en Rotterdam ongeveer gelijkwaardig met zo’n 4 tot 4,5 miljoen vierkante meter per stad. Amsterdam is de uitschieter met 9,6 miljoen vierkante meter.

HEVO_Cobouw 4.jpg
HEVO_Cobouw 5.jpg

Ontmoeten steeds belangrijker

Het hybride werken is sterk toegenomen na de coronacrisis. Dat wil zeggen dat mensen veel specifieker kiezen voor de plek waar ze hun werk willen doen: thuis of op kantoor. ‘Op kantoor is daardoor meer behoefte aan ontmoeten, vergaderen en brainstormen, maar tegelijkertijd ook meer aan concentratie’, zegt Willem Adriaanssen, partner bij huisvestingsadviesbureau HEVO. Flexibele en centraal gelegen ontmoetingsplekken met daaromheen individuele werkplekken moeten aan die behoeften voldoen. ‘De grote kantoortuin is daarmee nu definitief verleden tijd. Dat was een doorgeslagen vorm van efficiency waar niemand blij van werd.’

Werknemers hechten steeds meer waarde aan de uitstraling van het kantoor, aldus Adriaanssen. ‘Het hoeft niet flashy te zijn, maar wel prettig aanvoelen met een frisse look, mooie lichtinval en fijne architectuur als het mogelijk is. Groen speelt daarin een belangrijke rol, net als het gebruik van natuurlijke materialen.’

Wat mensen niet meer willen is een klinische omgeving met systeemplafonds en slechte koffie. Willem Adriaanssen

Ook dat veel bedrijven, bijvoorbeeld in de techsector, talent van over de hele wereld aantrekken, speelt een rol bij de gewenste uitstraling en functionaliteit van gebouwen. Het kantoor is een plek waar bedrijven hun bedrijfscultuur willen delen met die veelal jonge mensen, en waar ze ook een soort thuisgevoel moeten ervaren.

Het toegenomen belang van ontmoeten is onder meer zichtbaar in de ontwikkeling van atriums. Deze grote binnenpleinen waren vroeger vooral in gebruik als verkeersruimte. In moderne kantoren zijn het veel meer verblijfsruimtes geworden met allerhande hippe koffiebarretjes en zitjes, aldus Adriaanssen.

Al met al is een flexibele inrichting van het gebouw door deze trends nog belangrijker geworden. Er is behoefte aan ruimtes die makkelijk opnieuw in te delen zijn. De technische installatie moet daarop aangepast zijn, bijvoorbeeld met verhoogde vloeren waar alle kabels en leidingen onder liggen.

Gezond binnenklimaat

Gezondheid is door de coronacrisis in het middelpunt van de publieke aandacht komen te staan. De aandacht voor gezondheid en wellbeing is echter een ontwikkeling die al langer speelt binnen kantoren, zegt Maurice van Sante, senior econoom bouw & vastgoed bij ING. ‘Een goed binnenklimaat speelt daarin een rol, maar bijvoorbeeld ook zit-stabureaus die beweging stimuleren en gezonde voeding in de bedrijfskantine.’

De behoefte aan regelbaarheid van het binnenklimaat op werkplekniveau ziet Adriaanssen niet direct toenemen, als dit tenminste op afdelingsniveau goed is afgesteld. Wel voorziet hij nog grote ontwikkelingen op het gebied van verlichting. ‘Moderne gebouwen zijn dieper, met werkruimten verder van de gevel af. Daar is daglichttoetreding lastiger en zijn er inmiddels oplossingen om daglicht te simuleren. Maar ook biodynamische verlichting die is afgestemd op het bioritme van de werknemer zou wel eens een vlucht kunnen nemen. Wegdommelen in een afterlunchdip is er dan niet meer bij, want het lichtniveau wordt dan net iets verhoogd.’

Voor de grafieken met data uit BAG en KvK is een selectie gemaakt op verblijfsobject/pand in gebruik (niet ingemeten) met als gebruiksdoel ‘zelfstandige kantoorfunctie’ en een oppervlakte >= 100 m².

Voor dit artikel is gesproken met:

  • Willem Adriaanssen, partner huisvestingsadviesbureau HEVO.
  • Maurice van Sante, senior econoom bouw & vastgoed ING.

Dit artikel is gepubliceerd in Cobouw.

Ook interessant

Meer weten?

Neem dan contact op met:

Bel me terug