GGD Gelderland-Zuid neemt eind 2023 een nieuw hoofdkantoor in Nijmegen in gebruik. In het gebouw is een belangrijke rol weggelegd voor gezondheid van de drie gebruikersgroepen: cliënten, medewerkers en partners. Daarnaast speelt het in op werkplekontwikkelingen als activiteitgericht werken, hybride werken en de steeds groter wordende behoefte aan ontmoeten, zowel intern als extern.
6 december 2021
Het huidige hoofdkantoor van GGD Gelderland-Zuid bevindt zich aan de Groenewoudseweg en is ruim 40 jaar oud. Er waren drie overwegingen om voor nieuwbouw te kiezen, zegt Jules van Wijngaarden, directiesecretaris en manager directiebureau van GGD Gelderland-Zuid. “De belangrijkste overweging is dat renovatie van het huidige hoofdkantoor of kiezen voor herstructurering van bestaande bouw elders veel duurder was. Daarnaast wilden we een duurzaam gebouw. Bovendien wilde de gemeente Nijmegen heel graag dat we fysiek dichtbij de Veiligheidsregio Gelderland-Zuid terechtkwamen, een partner waar we inhoudelijk veel mee samenwerken bij de GHOR (Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio) en waar we uit oogpunt van efficiency al ruim tien jaar ook de ondersteunende diensten zoals financiën en HRM mee delen.”
Het nieuwe pand stelt de gebruiker centraal. Die is te verdelen in drie groepen: cliënten, medewerkers en partners van GGD Gelderland-Zuid. “De belangrijkste gebruiker van het gebouw is de burger, want we zijn een publieke dienst”, zegt Van Wijngaarden. “De begane grond van het nieuwe gebouw is dan ook met name bedoeld voor de burgers die komen voor de jeugdgezondheidszorg, algemene gezondheidszorg of een gesprek over Bijzondere Zorg of Veilig Thuis. Op de vier verdiepingen erboven werkt met name het GGD-personeel.” Daarbij heeft de eerste verdieping nog wel een ‘status aparte’: “Op die verdieping willen we graag medewerkers van samenwerkingspartners – bijvoorbeeld gemeenten, gezondheids- en welzijnsorganisaties of jeugdwerk – de gelegenheid geven om daar aan te landen en te werken. Die verdieping is daarom voorzien van kamers waar ze daarvoor de laptop even kunnen inpluggen. Daarnaast kunnen ze gebruik maken van het werklunchcafé op de eerste verdieping, bijvoorbeeld om te overleggen. We kregen overigens al langere tijd vanuit de partners de vraag naar zo’n voorziening. Met name gemeentemedewerkers kunnen tussen overleggen dan zaken uitwerken. Daarnaast is het handig omdat er spontane ontmoetingen plaatsvinden met andere samenwerkingspartners. We wilden als GGD Gelderland-Zuid graag nu al aan die behoefte tegemoet komen, maar ons huidige pand leent zich daar slecht voor. Vandaar dat het momenteel nog maar mondjesmaat gebeurt. We hebben er overigens ook als GGD Gelderland-Zuid zelf baat bij, want ons werk wordt steeds meer netwerken en vraagt om ontmoeten. Met onze collega’s, maar ook met onze samenwerkingspartners.”
De belangrijkste gebruiker van het gebouw is de burger, want we zijn een publieke dienst. Jules van Wijngaarden, directiesecretaris en manager directiebureau GGD Gelderland-Zuid
Jan Bonnemaijers, die als adviseur en projectmanager vanuit HEVO sinds eind 2017 is betrokken bij de nieuwbouw van GGD Gelderland-Zuid, vult aan: “In het Plan van Eisen (PvE) is dat heel duidelijk gezoneerd: de begane grond is openbaar gebied, waar burgers worden ontvangen en zo nodig behandeld. Vandaar dat er op de begane grond ook veel behandelkamers zijn. In die zin is de begane grond een soort gezondheidscentrum en te vergelijken met een huisartsenpost. De eerste verdieping is een semi-openbaar gebied, waar de ontmoetingen plaatsvinden met de samenwerkingspartners. En de verdiepingen erboven zijn het private gebied, waar medewerkers van GGD Gelderland-Zuid samenwerken. Kortom: beneden behandelen, dan op de eerste verdieping ontmoeten en ten slotte op de verdiepingen erboven samenwerken.”
Bij het PvE en later het ontwerp is gezondheid vanaf het begin een van de belangrijkste uitgangspunten geweest. Bonnemaijers: "Uit de interviews met de medewerkers van GGD Gelderland-Zuid bleek dat het aspect gezondheid een kernpunt is van de organisatie en dat dit logischerwijs in het PvE een vertaling moest krijgen in een gebouw dat de gezondheid en het welzijn bevordert. Daarbij hebben we in ons advies gebruik gemaakt van de laatste wetenschappelijke inzichten op het gebied van bijvoorbeeld ventilatie en geluid en die vertaalt naar technische ingrepen zoals een voldoende ventilatievoud, een gevel die goed dicht is en een goed geregelde verwarming en koeling. En een indeling in zones zodat mensen de klimaatinstallatie zelf kunnen beïnvloeden. Dat zijn echter de quick wins die je met techniek eenvoudig kunt oplossen. Je hebt echter ook gezondheidsaspecten die je met een slim gebouwontwerp kunt stimuleren. Zo staat de lift niet prominent in de hal en heeft de trap daarentegen een belangrijke, uitnodigende plek gekregen.” Daarbij was er nog wel een GGD-specifieke uitdaging. Bonnemaijers: “De trap moest wel achter een beveiligde schil, met een deur. Onder de GGD-cliënten bevinden zich namelijk ook personen, waarvan je niet wilt dat ze verder dan de begane grond in het gebouw doordringen. Het was dus een voortdurende afweging bij de trap tussen enerzijds uitnodigen tot gewenst gedrag en anderzijds veiligheid waarborgen door ongewenste bezoekers te weren.” Een vergelijkbare discussie was er ook rond de ontvangstbalies en de gebruikers daarvan. Bonnemaijers maakt het concreet: “Mensen voor een consultatiebureau komen met een andere mindset binnen dan mensen voor Veilig Thuis. Bij die laatste afdeling kun je zomaar onverwachts te maken krijgen met bijvoorbeeld boze ouders. Dat betekent dat beide afdelingen ook een ander type beveiliging nodig hebben.”
Van Wijngaarden haalt nog een ander onderdeel aan, waar gezondheid een belangrijke rol in speelt, het werklunchcafé. “Daar kijken we nadrukkelijk naar het assortiment en maken we ook afspraken daarover met een cateraar. Een ‘vette hap’ zul je daar dan ook niet vinden, want dat kunnen we als gezondheidsorganisatie niet maken. Medewerkers die dat willen, zullen dat elders moeten halen.” GGD Gelderland-Zuid draagt ook nadrukkelijk de filosofie uit dat gezonde medewerkers die goed in hun vel zitten productiever zijn: “Daarom hebben we – ook in het huidige pand – niet alleen zit-stabureaus, maar ook bijvoorbeeld fietsbureaus.”
Tijdens de uitwerking van het PvE kwam ook de duurzaamheidsmethodiek WELL steeds meer in beeld. Bonnemaijers: “We merkten al snel dat WELL erg aansloot bij hetgeen waar GGD Gelderland-Zuid voor staat. Daarom zijn we gaan kijken hoe we het konden inbedden in het proces. We hebben gezamenlijk besloten om de systematiek van WELL te omarmen en bij ieder aspect van het ontwerpproces te onderzoeken welke ambitie haalbaar kan worden. Dat is naast de al eerder genoemde aspecten bijvoorbeeld terug te zien in zaken als een drinkwatertappunt elke 30 meter, goed verlichte trappenhuizen, bewegwijzering die nadrukkelijk naar de trap verwijst, helderheidswering in het casco en afwerkingsmaterialen met een emissiearm keurmerk. Ook is er veel aandacht voor beplanting, met bijvoorbeeld planten die fungeren als roomdividers.”
HEVO en GGD Gelderland-Zuid hebben er bewust voor gekozen om geen WELL-certificering te realiseren. Bonnemaijers: "Omdat GGD Gelderland-Zuid gebouweigenaar en gebruiker is, heeft het label op de deur te weinig meerwaarde en is er voor gekozen om het budget te steken in tastbare maatregelen.” Van Wijngaarden: “Zo’n WELL-certificaat is ook voor gemeenten niet van belang. Zij hechten er meer aan dat we als GGD Gelderland-Zuid certificaten behalen op aspecten als kwaliteit van dienstverlening, kwaliteit van werken en informatiebeveiliging.”
Het oorspronkelijk PvE onderging in de loop van de afgelopen jaren een aantal veranderingen. Daarvoor waren twee redenen, zegt Bonnemaijers: “Ten eerste bleek dat de GGD Gelderland-Zuid weliswaar al tijd- en plaatsonafhankelijk werkte, maar dat deed in een kantooromgeving die er niet voor is ingericht. Met allemaal ruimten met een deur en vier tot zes werkplekken. En met medewerkers die in de praktijk toch vaak op dezelfde plek zaten. In het nieuwe ontwerp waren de kantoortjes met vier tot zes plekken aan een gangzone verdwenen en hadden ze plaatsgemaakt voor ontmoetingsruimtes. Daarin waren we echter te voortvarend geweest. Medewerkers moesten eraan wennen en wilden toch graag de kantoortjes met vier tot zes werkplekken deels terug. Ten tweede deed Corona haar intrede en iedereen moest ineens thuis gaan werken. Die twee redenen maakten, dat we het nodige achtten om het PvE te herijken.
Inmiddels hebben we het PvE aangepast, waarbij ook de corona-effecten zijn meegenomen. En die komen erop neer dat de behoefte om elkaar te ontmoeten en samen te werken groter is geworden en de behoefte aan alleen werken op een werkplek kleiner. Het heeft niet geleid tot een enorme transitie in het gebouwontwerp, meer tot een shift naar meer samenwerkingsplekken en minder individuele werkplekken.” Van Wijngaarden vult aan: “In de afgelopen periode is het begrip activiteitgericht werken bij ons steeds meer gaan leven. Daarbij willen we onze medewerkers laten nadenken over de vraag wat ze die dag moeten doen (samenwerken aan een project of voorstel of individueel werken) en waar dat het beste kan: thuis of op kantoor.
Corona met het lange tijd gedwongen thuiswerken heeft ons daar erg bij geholpen. Ons uitgangspunt is daarom nu dat we het activiteitgericht werken meer willen faciliteren. Daarnaast gaan we ook steeds meer naar het faciliteren van het hybride werken, inclusief het hybride vergaderen waarbij een deel aanwezig is op kantoor en een deel niet.”
GGD Gelderland-Zuid geeft medewerkers de vrijheid en verantwoordelijkheid om zoveel mogelijk zelf te kiezen tussen thuis, op kantoor of elders, mits dat mogelijk is binnen de taken die uitgevoerd dienen te worden. Van Wijngaarden: De medewerkers dienen de afgesproken prestaties en doelen te halen. De manier waarop bepalen ze zelf. Dat kan ook, want het zijn allemaal hoog opgeleide professionals - vooral verpleegkundigen en artsen - met minimaal HBO of WO.
De nieuwbouw, die gerealiseerd wordt middels risicodragend projectmanagement, is gasloos, energieneutraal en krijgt een groen dak en zonnepanelen. Verder wordt het regenwater op het terrein opgevangen. Daarnaast heeft in het ontwerp circulariteit de afgelopen jaren een steeds prominentere rol gekregen. Bonnemaijers: “Zo is de begane grond constructie helemaal in hout uitgevoerd. En het gebouw is flexibel ontworpen. Zo is er bijvoorbeeld voorzien in de mogelijkheid om er in de toekomst zo nodig een verdieping op te zetten.”
Ook natuurinclusief bouwen heeft een belangrijke plaats gekregen in het ontwerp. Er worden vleermuiskastjes in de gevel geplaatst, er zijn bijenkasten en is er veel aandacht voor de beplanting, zowel binnen als buiten. Van Wijngaarden: “Daarmee wilden we ook nadrukkelijk iets bijdragen aan de buurt. Dat doen we overigens ook op andere gebieden. Zo willen we buiten een aantal speeltoestellen neerzetten. Met al die maatregelen willen we bijdragen aan de leefbaarheid van de buurt.” En hij gaat nog een stap verder: “Gezondheid wordt vaak opgevat als ‘de afwezigheid van ziekte’. Het gaat echter verder. Het is namelijk een integratie van lichamelijke en geestelijke gezondheid. En met al die eerder genoemde maatregelen – beplanting, speeltoestellen, vleermuiskastjes en bijenkasten – willen we dus ook bijdragen aan de gezondheid van de buurt.”
Beeld header: visual noordzijde (beeld Studio Janus)
GGD Gelderland-Zuid is de gezondheidsdienst voor 14 gemeenten in de regio’s Nijmegen en Rivierenland. De belangrijkste taak is het bewaken, beschermen en bevorderen van de volksgezondheid. De GGD Gelderland-Zuid heeft als werkgebied het deel van Gelderland dat zich uitstrekt van Culemborg tot aan Millingen aan de Rijn. Binnen dat gebied met veertien gemeenten zijn Nijmegen en Tiel de grote steden. Het gebied heeft circa 550.000 inwoners. De GGD organiseert de publieke gezondheidszorg voor de burgers in haar werkgebied. Dat gaat van infectieziekte bestrijding - zoals bij corona - tot jeugdgezondheidszorg en openbare geestelijke gezondheidszorg, veilig thuis en toezicht op kwaliteit kinderopvang. Normaal gesproken werken bij de GGD Gelderland-Zuid 450 medewerkers. Het hoofdkantoor, met 200 fte, bevindt zich in Nijmegen. Daarnaast is er een tweede kleiner kantoor in Tiel en zijn er veertien consultatiebureaus.
Dit artikel is gepubliceerd in Smart WorkPlace, november 2021.
