Financiële zorgen en uitdagingen: Nederlandse gemeenten bereiden zich voor op onzekere jaren
Verscheidene Nederlandse gemeenten anticiperen op een financieel tekort in 2026, waarbij zij gezamenlijk een begrotingstekort van 1,1 miljard euro voorzien.
5 februari 2024
De sombere vooruitzichten van de gemeenten worden in verband gebracht met overheidsmaatregelen. Het rijk heeft namelijk vanaf 2026 ongeveer 3 miljard euro per jaar aan bezuinigingen op de gemeenten gepland. Politieke partijen uiten bezorgdheid over een mogelijke financiële crisis voor gemeenten in 2026, dat zij beschouwen als een 'ravijnjaar'. Dit jaar markeert de overgang tussen het oude financiële systeem en het nieuwe systeem dat in 2027 van kracht wordt. Hierdoor dreigen gemeenten gezamenlijk ruim 3 miljard euro mis te lopen, waardoor hun begrotingen onder druk komen te staan. Gemeenten zijn onder andere verantwoordelijk voor jeugdzorg, onderwijs, maatschappelijk vastgoed, woningbouw en armoedebeleid.
De verantwoordelijkheden en taken van gemeenten nemen toe, terwijl de beschikbare financiële middelen afnemen, wat resulteert in een onevenwichtige balans. Sommige gemeenten klagen dat het moeilijk wordt om kwalitatieve jeugdzorg te bieden, scholen en infrastructuur te bouwen in nieuwbouwwijken, en om te gaan met personeelstekorten.
Het is al bekend dat er bezuinigingen in aantocht zijn, en gemeenten verwijzen al langer naar het 'ravijnjaar'. Er heerst nog veel onzekerheid over de financiële plannen van het rijk, en gemeenten worstelen met het vooruitzicht van lastige bezuinigingen, zelfs los van de geplande bezuinigingen.
In 2027 zal er een verandering optreden, waarbij gemeenten een vast percentage van de Nederlandse economie ontvangen. Gemeenten vrezen echter dat dit financieringssysteem nadelig voor hen zal uitpakken, omdat gekort moet worden op taken die zij moeten vervullen, waaronder het aanpakken van het woningtekort en het financieren van de energietransitie, en dat de zorgkosten sneller stijgen dan de groei van de Nederlandse economie.
De VNG heeft in 2023 een opmerkelijk advies gegeven aan gemeenten met betrekking tot hun begrotingen vanaf 2026: presenteer een niet-sluitende begroting. Deze ongebruikelijke aanbeveling is gerechtvaardigd door de verwachte structurele afname van 3,4 miljard euro voor gemeenten en provincies vanaf 2026, volgens de Voorjaarsnota. Gemeenten worden aangespoord om voor de jaren 2024 en 2025 een sluitende begroting te presenteren, terwijl voor de jaren 2026 en 2027 een realistische begroting moet worden opgesteld, waarin de tekorten duidelijk naar voren komen.
De verslechterende financiële positie van gemeenten heeft ook gevolgen voor het investeren in en beheren van maatschappelijk vastgoed. Hierbij biedt HEVO ondersteuning op gebieden als strategische planning, vastgoedportefeuillebeheer, duurzaamheid, herprioritering van projecten, financieringsopties en gebruiksoptimalisatie. Het doel is om gemeenten te helpen maatschappelijk vastgoed efficiënt, duurzaam en kosteneffectief te ontwikkelen en te beheren, ondanks de financiële uitdagingen waar zij voor staan.
