Hergebruik voegt waarde toe

24 november 2020

Een gebouw is meer dan een opeenstapeling van materialen. Het vertegenwoordigt ook emotie en historie. Vanuit die gedachte liet rector-bestuurder Willem de Vos onderzoeken of bij de nieuwbouw van het Christelijk Lyceum Veenendaal (delen van) de bestaande constructie kon(den) worden hergebruikt. Het antwoord was ja en dat leidde tot een modern, fris, efficiënt en bijna energieneutraal schoolgebouw, waarin vele sporen van het verleden zijn te ontdekken. Veel van wat niet kon worden hergebruikt vond elders een nieuwe bestemming. Een geslaagd voorbeeld van circulair bouwen van een school.

Aanleiding

‘Onze school bestaat uit drie gebouwen (gebouwd in 1968, 1998 en 2002) en twee gymaccommodaties (1968). Het oudste gebouw had vier delen: een vleugel van twee bouwlagen, een vleugel van vier bouwlagen, een middendeel van één laag en twee gymzalen. De onderhoudskosten waren hoog en de indeling was inefficiënt, met lange gangen en klassen aan één kant. De gangen waren flessenhalzen. Als je daar een tafeltje neerzette waaraan leerlingen aan opdrachten konden werken, ontstonden er meteen opstoppingen. Verder was de overblijfruimte in het middendeel bedompt. Als geheel was het gebouw feitelijk versleten.’

Van volledige naar circulaire nieuwbouw 

‘Toen ik hier aantrad in 2015 had de gemeente in het Integraal Huisvestingsplan opgenomen dat het oorspronkelijke gebouw van het lyceum zou worden vervangen door nieuwbouw. Dat moest op dezelfde plek. Het bureau Mevrouw Meijer heeft toen aangegeven dat schoolgebouwen uit de periode tussen 1950 en 1980 een monumentale waarde vertegenwoordigen. Dat was voor mij aanleiding drie bureaus een studie te laten doen naar de mogelijkheden om met gebruikmaking van de bestaande constructie een nieuw gebouw neer te zetten. Conclusie was dat bij volledig hergebruik de doelstelling van BENG (een bijna energieneutraal gebouw) niet haalbaar was. Gedeeltelijk hergebruik was wel mogelijk en, zo was de oorspronkelijke gedachte, ook iets goedkoper dan volledige nieuwbouw. Op basis daarvan is het project vervolgens aanbesteed en ontworpen door NOAHH uit Amsterdam.’

Van drie delen naar één geheel

‘Bij de circulaire nieuwbouw is bijna de helft van de oude constructie hergebruikt; de andere helft is nieuw. Van de twee vleugels zijn delen gesloopt om ze even lang te maken. Van de hoogste vleugel is een verdieping afgehaald. De laagste heeft er één bijgekregen. Alles heeft nu drie bouwlagen, waardoor het gebouw één geheel is geworden. In het middendeel is een groot atrium gekomen en bij de overgangen tussen wat vroeger de oude vleugels en het middendeel was, hebben we leerpleinen gemaakt, met zitjes en langere tafels waar leerlingen alleen of samen aan opdrachten kunnen werken. Zo hebben we hetzelfde aantal vierkante meters als vroeger, maar wordt de ruimte veel efficiënter gebruikt. En het is allemaal opengegooid. Eenmaal in het gebouw kun je zien wat er overal gebeurt.’

Bewuste keuze voor hergebruik

‘Als we circulair bouwen belangrijk vinden, moeten we de voordelen en mogelijkheden daarvan ook laten zien aan de volwassenen van de toekomst. Dat is hier in optima forma gebeurd. De architect heeft het ritme van de gevel versterkt door een deel van de ramen te vervangen door panelen. In de zijgevels gebeurt dat in een strak ritme, in de voorgevel met een meer willekeurig patroon. Een kunstwerk van een plaatselijke kunstenaar hebben we teruggeplaatst in de bezoekersentree van het gebouw. Met dit soort ingrepen hebben we de waarde van het oorspronkelijke gebouw teruggebracht en misschien wel versterkt. Dat vind ik belangrijk. Een gebouw is meer dan opeengestapelde en in elkaar gezette materialen. Het vertegenwoordigt ook historie en voegt emotie toe.

Historie blootleggen

‘In het gebouw zijn allerlei details bewaard gebleven of toegevoegd die de historie blootleggen. Zo hebben we één oorspronkelijke betonnen draagkolom bewust niet laten stuken. Het sheddak boven het atrium verwijst naar de zaagtanddaken van de vroegere industrieën in Veenendaal, waar ooit 25 wol- en sigarenfabrieken stonden. Verder hebben we voor veel zaken die niet in het gebouw konden worden hergebruikt een nieuwe bestemming gevonden. De gesloopte betonnen delen zijn vergruisd. Een groot deel daarvan dient nu als ondergrond van het parkeerterrein. De vouwwanden uit de oude aula worden gebruikt in een dorpshuis. Op de voorgevel zaten graffitiplaten met afbeeldingen die verwezen naar de geschiedenis van Veenendaal. Daar heeft een sociale werkplaats wijnkistjes van gemaakt die medewerkers van de school cadeau krijgen op hun verjaardag.’

Samenwerking bevorderen

‘Voor de start van de bouw hebben we met alle geledingen van de school gepraat over welk onderwijs wij in de toekomst willen geven. Deze visie is omgezet in een Programma van Eisen waarmee we hebben bepaald welke ruimten we nodig hebben, wie bij wie in de buurt moet zitten en hoe we de verkeersstromen inrichten. Ons belangrijkste doel was om vakken die iets met elkaar te maken hebben, ook zoveel mogelijk bij elkaar te situeren. Dat gebeurt in leergebieden zoals science en moderne vreemde talen. De lokalen voor de havo en het vwo zijn bij elkaar geplaatst met daarop aansluitend de leerpleinen. Het gymnasium, een aantal vakken van de mavo en de brugklassers blijven eigen plekken houden. Het idee achter het samenvoegen is dat docenten elkaar dan makkelijker kunnen vinden. Dat moet de samenwerking bevorderen, waarbij docenten bijvoorbeeld gebruik maken van elkaars programma’s.’ 

Logistiek

‘Er is gesloopt en gebouwd op het terrein terwijl het onderwijs doorging. Qua veiligheid heeft dat geen problemen opgeleverd, maar de logistiek was een uitdaging. We hadden tijdelijk minder buitenruimte. Waar moesten al die duizenden fietsen naartoe? Daar hebben we een groenstrook voor geplaveid. Zo’n veertig klassen hebben we tijdelijk elders moeten onderbrengen, deels in noodlokalen op het terrein zelf, deels elders. Als we het nieuwe gebouw na de kerstvakantie 2020 in gebruik nemen, zijn alle leerlingen weer terug op de campus. Daar kijken we wel naar uit.’

Omgeving en leerlingen

‘Onze buren hebben we steeds goed op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen rond de nieuwbouw. De meldingen van overlast zijn mede daardoor beperkt gebleven. Een buurthuis hebben we na de sloop laten schoonmaken door een professioneel bedrijf. Ook de leerlingen hebben we bij het project betrokken. Via opdrachten konden ze ideeën indienen over bijvoorbeeld de rol van kleuren en licht in het ontwerp. Zo vonden leerlingen bijvoorbeeld uit, wetenschappelijk onderbouwd, dat sommige kleuren het goed leren bevorderen en andere juist niet. Dat gaven we dan mee aan de architect. Dit heeft de bewustwording onder leerlingen over wat het bouwen van zo’n gebouw met zich meebrengt zeker vergroot.’

We kunnen ons niet veroorloven met zo’n project financieel onderuit te gaan. Willem de Vos, rector-bestuurder CLV

Waarom HEVO?

‘Ik heb weinig ervaring met het bouwen van een school en we kunnen ons niet veroorloven om met zo’n project financieel onderuit te gaan. Het is heel prettig om het dan over te kunnen dragen aan een deskundige partij als HEVO. En door tegen een premie ook het risico over te dragen zijn we daadwerkelijk volledig ontzorgd en hoefde ik me niet de hele dag met de bouw bezig te houden. 

Daarbij adviseerde Winifred van den Bosch mij, nog voordat HEVO opdracht had gekregen, om het flora- en fauna-onderzoek tijdig op te starten. Dat schiep veel vertrouwen, vooral toen bleek dat in het gebouw veel dwergvleermuizen zaten. Daar hebben we nu op tijd voldoende voorzieningen voor kunnen treffen.’

Tevreden

‘Ik ben zeer tevreden over het project. Er was maar één tegenvaller, toen op een onverwachte plek asbest werd aangetroffen. Dat heeft enige maanden vertraging en extra kosten opgeleverd, anders was het project binnen tijd en budget gereedgekomen. Het nieuwe gebouw voldoet aan onze onderwijsdoelen en heeft een uitstekende akoestiek. Er zijn tijdens de bouw geen ongelukken gebeurd en de omgeving heeft geen schades gemeld. Een geslaagd project dus. Ik kan de formule van het Risicodragend Projectmanagement dan ook aan iedereen aanbevelen.’

Relatiemagazine

Dit artikel is opgenomen in ons relatiemagazine 360°, najaar 2020.

Ook interessant

---