7 januari 2020
Leerlingenaantallen speciaal onderwijs blijven stijgen
In het najaar van 2019 schreven wij in ons relatiemagazine over de effecten van Passend Onderwijs. Uit die analyse bleek reeds dat de ‘doelen’ van Passend Onderwijs niet gehaald werden. In plaats van de beoogde daling van het aantal leerlingen op het (voortgezet) speciaal onderwijs en het aantal thuisblijvers was er over de periode 2014/2015 t/m 2018/2019, gedeeltelijk, juist een stijging zichtbaar.
Ondertussen zijn de cijfers voor het schooljaar 2019/2020 algemeen beschikbaar; tijd om het artikel te updaten.
Leerlingenaantal regulier onderwijs
Het aantal kinderen in Nederland daalt al jaren, het aantal leerlingen dus ook. Sinds het schooljaar 2014/2015 gaat het voor het primair onderwijs (PO) om een daling van 4,15%. In het voortgezet onderwijs (VO) betreft het sinds 2014/2015 een daling van 2,92% (HEVO, 2020).
Figuur 1: ontwikkeling leerlingenaantallen regulier onderwijs
Speciaal onderwijs
Het speciaal onderwijs (figuur 2) is na invoering van de Wet passend onderwijs (2014) gekenmerkt door een dalend leerlingenaantal. Echter sinds het schooljaar 2017/2018 is het leerlingenaantal tegen verwachting in en ook tegen de trend van het regulier onderwijs in weer gaan stijgen. In het schooljaar 2019/2020 is het aantal leerlingen (landelijk) op cluster 2-, cluster 3- en cluster 4-scholen voor het eerst hoger dan voor de invoering van de Wet passend onderwijs. Met name cluster 3/4-scholen die onderwijs bieden aan zeer moeilijk opvoedbare kinderen en zeer moeilijk lerende kinderen (zmok en zmlk) groeien de laatste twee schooljaren fors.
Figuur 2: ontwikkeling leerlingenaantallen SO
Voor deze scholen, waar kleinschaligheid veelal van groot belang is, wordt het een steeds groter probleem om deze groeiende groep leerlingen (passend) te huisvesten. Deze scholen vormen vaak ‘de laatste mogelijkheid voor onderwijs’, waardoor het weigeren van leerlingen geen wenselijke optie is. Daarbij komt dat het aantal cluster 3/4-scholen in dezelfde periode (2014/2015 t/m 2019/2020) met 5% afgenomen is (294 cluster 3/4-scholen in 2019 ten opzichte van 310 in 2014). Dit versterkt het ongewenste effect op de overgebleven locaties.
Voortgezet speciaal onderwijs
Op het voorgezet speciaal onderwijs (figuur 3) zien we dezelfde trend bij de cluster 3/4-scholen. De andere clusters zijn hier duidelijk blijvend aan het dalen en blijkbaar kunnen deze leerlingen met extra ondersteuning goed mee in een reguliere setting. Als vanzelfsprekend brengt deze sterke daling weer andere (huisvestings)vraagstukken met zich mee.
Figuur 3: ontwikkeling leerlingenaantallen VSO
De VSO cluster 3/4-scholen lopen qua leerlingenaantal nog iets achter op het niveau van 2014/2015 maar laten ook met name het laatste schooljaar een sterke stijging zien. Ook hier geldt dat, gezien de doelgroep, kleinschaligheid van groot belang is. Aanvullend op de stijging van het aantal leerlingen zien we ook bij het VSO een landelijke daling in het aantal cluster 3/4 scholen van circa 4% (355 in 2014/2015 ten opzichte van 342 in 2019/2020). Een doorgaande stijging in het leerlingenaantal zal ook in het VSO op termijn problemen op gaan leveren in het blijven huisvesten van deze leerlingen om ze daarmee de ondersteuning en veiligheid kunnen bieden die ze nodig hebben.
Sterke krimp en sterke groei in leerlingenaantallen, de verschillen tussen het SO/VSO en de diverse clusters zijn groot; beide vormen ze (huisvestings)vraagstukken voor zowel de scholen als de leerlingen. Waarbij de leerlingen, die reeds behoefte hebben aan extra begeleiding en veiligheid, uiteindelijk de dupe zijn van zowel te kleine als te grote scholen. In het land zien we dit soort vraagstukken in toenemende mate ontstaan. Gezien de aard van het probleem, veranderende wetgeving, is acteren lastig, echter zijn er wel mogelijkheden om de specifieke situatie in beeld te brengen en daarop te reageren.
