Met technologische ontwikkelingen zien we nieuwe (digitale) omgangsvormen ontstaan. Generaties worden op de proef gesteld, normen en waarden worden herschreven. COVID-19 heeft deze ontwikkeling versneld. En dat zien we ook terug in het beroeps- en hoger onderwijs.
9 juni 2023
Blended Learning and Working - de mix van digitaal en live/fysiek onderwijs en werk - zijn niet meer weg te denken binnen het onderwijsveld. Dit heeft invloed op de behoefte en daarmee op het huisvestingsaanbod. Nieuwe onderwijsconcepten, onderzoek, praktijk en ontmoetingen mogen meer worden gestimuleerd. Het gebouw wordt steeds meer gezien als een ‘campus’ van verschillende ruimten en faciliteiten.
Het beroepsonderwijs en het hoger onderwijs innoveren continu. Scholen proberen de overgang naar het bedrijfsleven te verkleinen en aan te sluiten op de arbeidsmarkt van de toekomst. Ze zoeken steeds meer de praktijk op en studenten werken samen met het bedrijfsleven op locatie of elders (hybride learning). Daarnaast is de rol van de student veranderd. Waar de student voorheen vooral toehoorder was die kennis ophaalde, worden studenten nu steeds meer gestimuleerd om zelf meer de regie te voeren. De docent is meer een coach en facilitator geworden. Er wordt steeds meer interactie gezocht en ingespeeld op het levendiger maken van het onderwijs. Voor we het weten wordt er niet meer gesproken over studiepunten, maar over skills en levels.
Tijdens de coronapandemie werd er noodgedwongen online onderwijs gegeven en thuis gewerkt. In een korte periode bleek dat er veel mogelijk was én dat digitalisering ook van meerwaarde was voor bepaalde delen van het onderwijsprogramma. Inmiddels is het een feit dat het digitale onderwijs blijvend is; nieuwe inzichten worden bijgesteld en diverse vormen van Blended Learning and Working worden verkend.
Blended Learning and Working heeft impact op de relatie tussen docent-student, de lesinhoud en de vorm. Ook de huisvesting verandert hierdoor mee. Als het onderwijs steeds meer digitaal of hybride wordt gegeven, zijn er ook verschillende ruimten en voorzieningen nodig.
Waar voorheen hoorcolleges normaal waren, worden nu kennisclips gedeeld. De docent staat niet meer voor de ‘klas’, maar ook voor een camera of in een studio. Het klassikale onderwijs wordt vervangen door een inspirerende omgeving met een verscheidenheid aan verschillende ruimten: groot/klein, met/zonder faciliteiten, rumoer/ruis, gesloten/open, concentratie/ontmoeten en onsite/offsite. Het praktijkonderwijs of de 'practica' is nog steeds vaak afhankelijk van fysieke aanwezigheid en kan het doorgaans niet gedigitaliseerd worden.
De digitale omgeving wordt steeds meer verrijkt en de student leert om samen te werken, creatief te denken en specifieke technische vaardigheden te leren. De touchscreens en supersnelle laptops zijn niet meer weg te denken. Onderwijs op afstand is tegenwoordig normaal, zoals hybride en virtuele classrooms.
In opdracht van Fontys heeft HEVO een verkenning gedaan onder alle instituten en diensten met de vraag hoe de huisvesting aansluit op de huidige behoeften. Hierbij lag de focus op de verkenning van de driehoek: onderwijsconcept, digitalisering/ICT en huisvesting. Wat we zien is dat de behoeften en mogelijkheden de laatste jaren sterk zijn veranderd.
De primaire taakstelling van het onderwijs is het faciliteren van de student, waarbinnen hij/zij zich optimaal kan ontplooien. Met de geschetste ontwikkelingen zien we dat de traditionele klaslokalen verdwijnen en daar samenwerkingsplekken, praktijkruimten en open studie- en leerlandschappen voor terugkomen. Daar tegenover staat de behoefte aan concentratie- en online vergader- of collegeruimten. Zo plaatste HEVO beeldbelcellen op verschillende locaties van Fontys. Dit zijn kleine afgesloten modules waar je geconcentreerd kunt werken of online kunt vergaderen of lesgeven. De cellen worden inmiddels veelvuldig gebruikt door studenten, docenten en ondersteunend personeel. Ze zorgen voor rust op de werkvloer en in het onderwijslandschap.
Het onderwijs wordt steeds meer gepersonaliseerd en op afstand gegeven. Het is misschien wel belangrijker dan ooit om de binding met studenten en docenten niet te verliezen. Het blijft essentieel dat docenten en studenten elkaar blijven ontmoeten.
Om die binding te houden heeft Fontys de ambitie om toe te werken naar een ‘sticky campus’: een centrale plek waar onderwijs en onderzoek vanaf 2030 worden ondergebracht en waar studenten en docenten de verbinding met elkaar kunnen opzoeken. Op de campus zijn verschillende voorzieningen, die ervoor zorgen dat studenten, medewerkers en bezoekers ook graag op de locatie verblijven. Dat kan verder gaan dan alleen leren en werken. Denk aan horeca-, sport-, spel- en ontspanningsplekken. De campus kan ook worden gebruikt als plek waar de samenwerking met het bedrijfsleven wordt opgezocht (onderwijs en onderzoek). Fontys gebruikt hiervoor de term ‘Fieldlabs’. Een plek waar onderwijs- en werkveld samenkomen en daarmee inspelen op behoefte van de regio. Fontys gebruikt hiervoor de term “Fieldlabs” en positioneert deze locaties buiten de campus (neutraal terrein).
Ontwikkelingen in de samenleving en in het onderwijssysteem leiden tot veranderingen binnen het onderwijs en de huisvesting. We zien nu dat digitalisering, hybride leervormen en nieuwe (digitale) omgangsvormen zorgen voor een andere dynamiek in het onderwijs. De huisvesting is een vereiste, maar de verscheidenheid aan activiteiten en voorzieningen blijven veranderen in de toekomst.
Eén ding is duidelijk: bij de ontwikkeling van onderwijsgebouwen moeten we hier rekening mee houden. Ook ontwikkelingen die we niet direct kunnen voorzien. Vier jaar geleden had bijvoorbeeld niemand kunnen voorspellen dat een virus zo’n enorme impact zou hebben op het onderwijs.
Daarom moeten we ervoor zorgen dat de huisvesting van het onderwijs flexibel is. Een verscheidenheid aan multifunctionele ruimten, zodat docenten zowel digitaal als in grote en kleine groepen kunnen lesgeven.
Om mee te gaan in huidige en toekomstige ontwikkelingen is het van belang om in een vroeg stadium de afstemming te zoeken tussen onderwijsconcept, technologische mogelijkheden en de visie op huisvesting. HEVO heeft veel ervaring in het ontwikkelen van huisvestingsconcepten voor het onderwijs. We helpen het beroeps- en hoger onderwijs bij het ontwikkelen van toekomstbestendige onderwijsinstellingen, die aansluiten op de huidige ontwikkelingen en makkelijk aanpasbaar zijn in de toekomst. Hierbij streven we vooral naar een gezonde bandbreedte waarbinnen het onderwijs zich kan ontwikkelen en waar iedereen zich prettig voelt.
