Het verantwoord omgaan met bestaande gebouwen en die optimaliseren, herontwikkelen of herbestemmen kan vanuit het oogpunt van duurzaamheid, energie en kostenbeheersing de allerbeste keuze zijn. Een keuze die bij HEVO altijd in overweging zal worden genomen. ‘Er is veel te winnen’, zegt Winifred van den Bosch, specialist circulair bouwen bij HEVO.
25 januari 2024
‘Energie dreigt onbetaalbaar te worden en het gebruik van fossiele brandstoffen maakt ons afhankelijk van leveranciers waar we niet op kunnen rekenen’, vertelt Winifred. ‘De oplossing voor huisvesting lijkt eenvoudig: vervang bestaande gebouwen door super energiezuinige nieuwbouw. Hier zijn we al volop mee bezig, maar het is slechts een deel van de oplossing. Want het tempo van vervangende nieuwbouw is te laag, bouwmaterialen en productiecapaciteit zijn schaars, en de productie van veelgebruikte materialen zoals beton en staal vraagt veel energie en leidt tot een enorme CO2-uitstoot.’
Anders naar bestaande gebouwen kijken.
Dat betekent volgens Winifred dat we anders naar bestaande gebouwen moeten kijken. ‘Vaak zien we alleen de knelpunten. Gebouwen voldoen niet meer aan de huidige eisen door een verouderde indeling of een torenhoge energierekening. Door daarnaast de goede eigenschappen van deze gebouwen te belichten, zie je nieuwe kansen. Dan worden oude gebouwen echte pareltjes.’
Het slim hergebruik van bestaande gebouwen - of onderdelen daarvan - verlengt de levensduur, zorgt voor behoud van de waarde en voorkomt verdere CO2-uitstoot. ‘Dit kan door bij sloop van gebouwen te richten op het hergebruik van materialen of er nieuwe projecten van te maken. Het blijkt echter veel beter om de bestaande gebouwen als geheel op te waarderen, zodat ze weer klaar zijn voor de toekomst’, vervolgt Winifred.
‘Er zijn allerlei vormen van revitalisering. Van relatief kleine ingrepen om een gebouw nog tien jaar te laten functioneren tot een volledige casco vernieuwbouw die tot minimaal 40 extra gebruiksjaren leidt. Elk project is anders en bij iedere organisatie spelen andere vragen. Denk aan het afstoten van een gebouw vanwege krimp, zodat er ruimte ontstaat om twee andere gebouwen functioneler en duurzamer te maken. Of het ingrijpend revitaliseren van een campusgebouw in plaats van nieuwbouw elders om de aantrekkelijkheid van de campus te behouden. Al met al draait het om het maken van de juiste keuzes.’
Op operationeel gebied is het soms verstandiger om een gevel die nog jaren mee kan, nog even niet te vervangen door een energiezuiniger alternatief. ‘Terwijl men wacht op een beter alternatief of de noodzaak tot vervanging, kan het vrijgekomen budget elders al effectiever worden ingezet voor verduurzaming. Voorwaarde voor een succesvolle revitalisatie is het blootleggen van de knelpunten én de kansen. Daarbij is een heldere blik op betaalbare technische oplossingen noodzakelijk. Dit vraagt niet alleen inzicht in de techniek en kosten, maar ook kennis van de markt en processen die leiden tot de beste oplossing.’
HEVO werkte onder andere aan deze drie duurzame en circulaire projecten:
Het Grescollege in Reuver, geopend in 2019 na twee jaar renoveren, is een voormalig industriegebouw dat onderwijs biedt aan middelbare scholieren. Het is één van de oudste industriële gebouwen in Noord-Limburg. Bij de renovatie zijn de originele structuur, gevelelementen en materialen in stand gehouden. Het ontwerp is gemaakt volgens het 'no regret'-principe, wat betekent dat elk detail en het bestaande materiaal is behouden, tenzij dit onmogelijk was. Bij de sloop is het overgebleven menggranulaat gebruikt voor de wegen en paden op het terrein. Het energieverbruik wordt geminimaliseerd door het gebruik van ledverlichting, zonnepanelen en een duurzame pelletkachel.
De Vondelschool in Bussum is een onderwijsgebouw dat voortkomt uit een monumentaal gebouw dat dateert uit 1905. Het gebouw van 2.600 m² wordt momenteel grootschalig gerenoveerd en verduurzaamd, met als doel om het nog 100 jaar mee te laten gaan. Tijdens de renovatie wordt prioriteit gegeven aan ‘(her)gebruiken wat kan, vervangen waar nodig’. Terwijl de karakteristieke buitenkant onaangetast blijft, ondergaat de naoorlogse aanbouw een vernieuwing. In haar streven naar duurzaamheid loopt de school op zonne-energie en is het verbruik vraaggestuurd, met een scherp oog voor het minimaliseren van verspilling. Ook wordt geïsoleerd volgens de nieuwbouweisen van bijna energieneutraal gebouw (BENG) voor dit monument. Voor de groeiende leerlingenaantallen komt er extra ruimte beschikbaar.
De Tobiasschool in Zeist is gevestigd in een meer dan 100 jaar oud gemeentelijk monument. De school van 1.700 m² biedt onderwijs aan leerlingen die extra zorg nodig hebben. Ondanks het oude gebouw wordt er zoveel mogelijk voldaan aan de eisen van Frisse Scholen klasse B. Zo is de school volledig gasloos, worden er voor de isolatie biobased materialen en renovatieglas gebruikt en maakt de school gebruik van warmtepompen. Dit, samen met tal van andere maatregelen, draagt bij aan het streven om de school zo duurzaam mogelijk te maken.
