In Enschede ligt een enorme opgave om de schoolgebouwen up-to-date te krijgen. Een kleine 70% is namelijk 40 jaar of ouder. Het antwoord op deze opgave staat nu beschreven in een gezamenlijk opgesteld Integraal Huisvestingsplan (IHP). Belangrijk onderdeel van dit IHP is een investeringsplan voor de komende 30 jaar.
1 juni 2020
Erwin van Proosdij, hoofd van het vastgoed & facilitair bedrijf van de gemeente Enschede, werkte aan dit IHP samen met een flink aantal schoolbesturen in het primair en voortgezet onderwijs. Het resultaat is een breed gedragen IHP waarin strategische kwaliteit voor kwantiteit gaat.
Gemeente, schoolbesturen en andere betrokkenen hebben samen de belangrijkste uitgangspunten en doelen voor het IHP geformuleerd. Denk aan zaken op het gebied van gewenste kwaliteit, functionaliteit, duurzaamheid, gezondheid en de gezamenlijke financiële verantwoordelijkheid. Een prestatie van formaat gezien het aantal onderwijspartners, waaronder Scholengemeenschap Attendiz, Audiologisch Centrum Kentalis, Stichting Consent, Katholiek Onderwijs (KOE), Vereniging Christelijk Onderwijs (VCO), Christelijk Scholengemeenschap VGPO, Studentenvereniging ESV, Stichting Onderwijs Islamitische Grondslag (SIMON), Stichting Vrije Scholen Athena, Stedelijk Lyceum HSL, Stichting Carmelcollege, Bonhoeffer College en Christelijke Middelbare School Greijdanus. Alle betrokken partijen zijn daarbij over hun eigen grenzen en belangen gestapt om een breed gedragen en beleidsrijk IHP te ontwikkelen.
Ook de betrokken schoolbesturen zijn blij met het resultaat dat er nu ligt. Dat er een IHP moest komen was volgens Van Proosdij ook hoognodig: “Enschede heeft een verouderd scholenbestand. De gebouwen zijn niet duurzaam, niet goed geventileerd en hebben in veel gevallen een slecht binnenklimaat. Wij hebben met elkaar gezegd: ‘dit kan zo niet langer, hier moeten we iets aan doen’. Vandaar dat we de handen ineen hebben geslagen en met de schoolbesturen hebben besloten om structureel, beleidsmatig en grondig het gebouwenbestand aan te pakken.”
Eén van de betrokken scholen is Stichting Attendiz met 12 scholen en 17 locaties voor (voortgezet) speciaal onderwijs in de regio Twente. In Enschede heeft Attendiz 6 scholen. Colette Steenbergen, beleidsadviseur Huisvesting en Facilitaire zaken: “Deze locaties voldoen niet aan de duurzaamheidseisen van deze tijd. Komende periode vindt er onderzoek plaats hoe dit te verbeteren; via renovatie of nieuwbouw. In beide gevallen geldt dat er een gebouw opgeleverd moet worden dat energieneutraal (ENG) is.”
Naast functionaliteit is de exploitatie van het gerenoveerde of nieuwe gebouw een belangrijk aspect waar Steenbergen naar kijkt bij de beoordeling van de alternatieven. Dat geldt ook voor Jan van Schilt, voorzitter van het Bonhoeffer College met 6 schoolgebouwen en 2 dependances in de gemeente Enschede. Van Schilt: “De exploitatiekosten nemen een belangrijk deel van de huisvestingskosten in beslag én komen jaarlijks terug. Het terugbrengen van die kosten betekent dat er meer geld beschikbaar is voor onderwijs en uiteindelijk is dat onze primaire doelstelling.”
Om een goed beeld te krijgen van wat een schoolgebouw kost dat aan alle eisen voldoet, zocht de gemeente Enschede ondersteuning van HEVO. Van Proosdij: “We hebben de lat hierbij bewust hoog gelegd omdat we wilden gaan voor energieneutrale gebouwen met een extra plus voor onderwijskundige kwaliteit.” Met behulp van HEVO werd becijferd wat de gemeente nodig heeft aan financiën en met dat verhaal is Van Proosdij samen met de scholen naar het College van Burgemeesters en Wethouders en de gemeenteraad gestapt. “We hebben uitgelegd waarom de investering nodig is. Dat was best lastig omdat Enschede al 10 jaar heeft bezuinigd. Het was een uitdaging om nu extra geld te vragen. Maar gelukkig kon ook de gemeenteraad zich vinden in de gezamenlijk opgestelde ambities.”
Volgens Van Proosdij begon het omvangrijke traject om in Enschede tot een breed gedragen IHP te komen een kleine drie jaar geleden. “We moesten elkaar eerst leren kennen en dat kostte tijd. We hebben elkaar in het begin echt moeten vinden, dat liep niet meteen soepel. We hebben er allemaal moeite voor moeten doen. Mijn pleidooi is dan ook: heb niet alleen aandacht voor de inhoud en de feiten, maar zeker ook voor het proces en voor elkaar, en voor de problemen van anderen.”
Collette Steenbergen van Attendiz beaamt dit. “Het was een boeiend traject met interessante en leerzame discussies, waar naast de harde kant van de huisvesting ook de zachte kant een belangrijke rol heeft gespeeld.” Ook Jan van Schilt van het Bonhoeffer College onderschrijft het belang van een goed vormgegeven proces. “De samenwerking heb ik als zeer zinnig ervaren. De gemeente en PO- en VO-besturen hebben langs duidelijke en harde criteria samen de prioriteiten bepaald. Dat helpt in het begrijpen en uitdragen van de afspraken. Het is fijn om te zien dan we als “goed huisvader” niet gestraft worden voor zorgvuldig onderhoud en beheer en er op basis van reële kwaliteitscriteria keuzes zijn gemaakt.”
In Enschede ligt nu een investeringsplan klaar van ongeveer 420 miljoen euro. Daar betalen schoolbesturen 8% aan mee omdat ze naar nul op de meter gaan. Zij kunnen in het IHP, dat je voor 4 jaar vastlegt met een doorkijk naar 16 jaar, hun onderhoudsinvestering uitfaseren en die middelen beschikbaar stellen voor vervangende nieuwbouw of renovatie op hetzelfde niveau. Energieneutraliteit en onderwijskundige kwaliteit zijn hierbij twee belangrijke criteria. Het geld is geregeld in de gemeentelijke programmabegroting van 4 jaar. Van Proosdij: “Maar we hebben ook gezegd tegen de raad dat dit bedrag structureel nodig is om de onderwijshuisvesting op niveau te krijgen.”
De gemeenteraad heeft volgens Van Proosdij heel duidelijk onderkend dat deze investering hard nodig is en heeft besloten om de begroting voor onderwijshuisvesting structureel op te hogen. “Daarmee kunnen we nu ook afspraken maken met schoolbesturen, over meerdere jaren. Dat proces zit nu in de afrondende fase. We zijn het eens over de ambities. Het geld is geregeld en de criteria hoe we het gaan aanpakken op een haar na gevild. Het is nu zaak het werk logisch te prioriteren en met de uitvoering aan de slag te gaan.” Steenbergen en Van Schilt benadrukken graag nogmaals het belang van het proces. Het zorgvuldig vormgegeven proces en de prettige wijze waarop het is verlopen, heeft tot een mooi resultaat geleid.
