Primair onderwijs

Al tientallen jaren speelt HEVO een rol in het onderwijslandschap, waarvan primair onderwijs een van de onderwijssoorten is. Of beter gezegd: meerdere rollen. Op strategisch niveau helpen we gemeenten met het maken van plannen voor de vernieuwingsopgave van hun onderwijshuisvesting. Hoe kunnen we de opgave realiseren zowel wat betreft organisatie en samenwerking als in financiering? Het klimaatakkoord loopt daar als een rode draad doorheen. Op projectniveau houden we ons bezig met het tot stand helpen brengen van samenwerkingen tussen scholen voor primair onderwijs met kinderopvangorganisaties, speciaal onderwijs en voortgezet onderwijs. En op het niveau van een onderwijsinstelling ontwikkelen we geschikte, toekomstbestendige schoolgebouwen. De afgelopen jaren is HEVO regelmatig betrokken geweest bij het landelijk overleg op sectorniveau in het denken over waar het in de toekomst met onze schoolgebouwen naar toe moet en wat dat betekent voor het huidige en toekomstige onderwijsstelsel. Belangrijk gegeven daarbij is dat huisvesting kan dienen als vliegwiel om ook andere doelstellingen te bereiken.

Kenmerken primair onderwijs (PO)

Er zijn grofweg 7.000 PO-scholen in Nederland, met eigen onderwijsconcepten en verschillende denominaties. Elke school vraagt om een heel specifieke aanvliegroute. Veel van de instellingen worden bestuurd door een relatief klein schoolbestuur waarbij de focus ligt op het primaire onderwijsproces en het personeelsbeleid. Huisvesting is een extra taak bovenop het volle takenpakket van de school en wordt veelal ondergebracht bij de facilitair medewerker die zich met onderhoud en beheer bezighoudt; de wettelijke taak van het schoolbestuur. Op het moment dat er zich een serieus huisvestingsvraagstuk aandient, is de kennis veelal niet in huis om dat op te pakken. HEVO heeft veel toegevoegde waarde als verlengstuk van het schoolbestuur om dit proces te begeleiden.

Ontwikkelingen

Waar gaat het veld naartoe? Welke vragen komen er op ons af? We zien dat veel instellingen nu of op korte termijn te maken gaan krijgen met de energietransitie en het klimaatakkoord en de route ernaartoe om dat akkoord te bereiken. Onderwijshuisvesting is niet alleen maatschappelijk vastgoed maar vaak ook gemeentelijk vastgoed omdat gemeenten daar meestal de belangrijkste financier van zijn. Dat betekent ook dat in het kader van de klimaatdoelstellingen onderwijshuisvesting iets is waar de gemeente zélf op kan sturen. Daarbij komt de tweede ontwikkeling om de hoek kijken; die van de Integrale Huisvestingsplannen (IHP’s). Een IHP beschrijft de ambitie van een gemeente en schoolbesturen op het gebied van onderwijshuisvesting met bijbehorende investeringen. De schoolbesturen weten daardoor waar ze aan toe zijn, wanneer ze aan de beurt komen om hun schoolgebouw te vervangen of te vernieuwen en kunnen daar hun onderhoudsbeleid op richten. Voor gemeenten wordt helder hoe ze kunnen werken aan het klimaatakkoord. Het mes snijdt aan twee kanten. Bij het nadenken over het stelstelwijzigingsvoorstel wordt ook gesproken over de status die IHP’s op gemeentelijk niveau moeten krijgen, bijvoorbeeld de inhoud op hoofdlijnen en dat ze een wettelijke status moeten krijgen.

Vliegwiel

Er is een grote achterstand op het punt van vernieuwing qua huisvesting van scholen. Het gebouwenbestand is behoorlijk verouderd; gemiddeld zijn gebouwen ouder dan 40 jaar. Daardoor ligt er, alleen al vanuit onderwijs geredeneerd, een grote opgave. De noodzaak van het klimaatakkoord komt daar bij en maakt de opgave nog urgenter. Maar de vernieuwingsopgave fungeert hierdoor ook als een vliegwiel om de klimaatdoelstellingen te realiseren. IHP’s kunnen hierin versnelling brengen als gemeenten hun rol pakken en budget toewijzen voor vernieuwing. Recente voorbeelden hiervan zijn de gemeenteraad van Katwijk die een investeringsprogramma voor de komende 10 jaar heeft vastgesteld en de gemeente Enschede die bezig is om het complete schoolbestand te vernieuwen in 30 jaar. Bij HEVO zien we op landelijk niveau dat het geheel een grote uitdaging gaat worden voor de organisatorische capaciteit van gemeenten en schoolbesturen. Nu is het schoolbestuur regelmatig zelf bouwheer, maar bij grootschalige programma’s kan het handig zijn om met elkaar een soort programmastructuur op te tuigen zodat niet elk schoolbestuur zelf het wiel hoeft uit te vinden en versnipperd te werk gaat.

Toekomstbestendig schoolgebouw

Bij het ontwikkelen van toekomstbestendige schoolgebouwen is het eerste belangrijke thema de onderwijskundige functionaliteit van het gebouw. Deze moet voorzien in de behoefte aan flexibiliteit om in de tijd het gebouw te kunnen aanpassen in het kader van onderwijskundige vernieuwingen. Deze vernieuwingen vragen om andere fysieke omgevingen, nieuwe (digitale) leermiddelen en gedragsverandering. Een toekomstig schoolgebouw moet hierin kunnen meebewegen. Daarnaast moeten samenwerkingen een plek kunnen krijgen in de huisvesting zodat doorgaande leerlijnen mogelijk zijn. Op landelijk niveau vinden er gesprekken plaats over gefundeerd onderwijs: of dit voor kinderen van 2 tot 15 jaar moet zijn in plaats van voor 4 tot 12? Dat vraagt ook om flexibiliteit in het kunnen vormgeven van samenwerkingen tussen primair en voortgezet onderwijs; bijvoorbeeld in de vorm van een campus.

Wat verder een grote rol speelt bij toekomstbestendige schoolgebouwen is duurzaamheid. Dan gaat het niet meer alleen over klimaatakkoord en energie; de discussie van het gezonde binnenklimaat gaat gewoon door. CO2 wordt intussen meestal wel goed opgelost maar het accent verschuift nu naar temperatuur, licht, geluid en akoestiek. Het gaat veel meer om het creëren van een prettig leerklimaat door ook de temperatuur te kunnen regelen. We zien ook steeds meer scholen die de lokalen loslaten en meer leergebieden maken waar kinderen kunnen bewegen en waarin gedifferentieerd onderwijs kan worden gegeven, zoals bij De Spaaihoeve in Eindhoven waar wij de onderwijsvisie echt een plek in het gebouw hebben kunnen geven. Als HEVO hebben we zoveel kennis ontwikkeld over wat een goed functionerend schoolgebouw is en wat er nodig is voor een toekomstbestendig schoolgebouw, dat we een basissysteem kunnen bieden. Een systeem dat ervoor zorgt dat onder de motorkap technisch en op het gebied van duurzaamheid alles per definitie goed geregeld is, waardoor het proces nog meer gericht kan worden op de leerling en de leerkracht. Daardoor kunnen zij - zowel ruimtelijk als functioneel - het schoolgebouw van de toekomst krijgen: het ideale schoolgebouw waar ze met elkaar het onderwijs van de toekomst in kunnen vormgeven. 

Dit jaar zijn we jarig; 50 jaar jong! We delen graag onze kennis, ervaring en toekomstvisie met u over campusontwikkeling, financieren en beleggen, primair onderwijs, de toekomst van kantoren, zorgvastgoed bij HEVO, huisvesting voor speciaal onderwijs is echt speciaal, gemeentelijke huisvesting en accommodaties, Risicodragend Projectmanagement HEVO, het kantoor na corona: voor altijd veranderd, toekomst beroeps- en hoger onderwijs, voortgezet onderwijs, financiering onderwijs en sociale werk- en ontwikkelbedrijven.